Vikan - 23.06.1966, Blaðsíða 28

Brúðan,
sem getur látið
hárið vaxa!
Þetta er brúðan, sem allar stúlk-
ur vilja eignast. Tressy hefur
venjulegt hór, sem mó stytta og
síkka eftir vild og leggja það og
greiða á ótal vegu. —
Margir búningar fást á Tressy
brúðuna, og það má leggja hárið
í samræmi við klæðnaðinn
hverju sinni. —
Tressy brúðan á ekki sinn líka —
leikfang fyrir stúlkur á öllum aldri.
HEILDSALA
INGVAfi
HELGASON
Kjarnorku-
leyndarmál...
Framhald af bls. 23.
ur. Skyndirannsókn leiddi í Ijós það,
sem mest hafði verið óttazt: Níels
Bohr var horfinn og fjölskylda hans
öll.
Fréttin um þetta setti allt á ann-
an endann í Berlín. Skipanir voru
sendar þýzkum Gestapóumboðs-
mönnum í Svíþjóð: Hafið upp á
Bohr og drepið hann! Það er af
mesta mikilvægi að hann komist
hvorki til Bretlands eða Bandaríkj-
anna!
Þótt Gestapómenn vissu það ekki,
höfðu kollegar þeirra í brezku
leyniþjónustunni fengið álíka skip-
anir: Sjáið um að Bohr komist til
Englands! Ef minnsta hætta er á að
hann falli í hendur Þjóðverja, verð-
ur að drepa hann!
Vísindi háskans.
Hver var þá þessi maður, sem
bæði hin stríðandi herveldi elskuðu
svo heitt, að heldur vildu þau vita
hann dauðan en lifandi í höndum
óvinarins?
Hér verður aðeins drepið á það
helzta úr ævisögu Bohrs. Hann
fæddist á dönsku prófessorsheimili
og að stúdentsprófi loknu gaf hann
einkum gaum að tveimur áhuga-
málum: eðlisfræði og knattspyrnu.
Hið síðarnefnda stundaði hann sem
meðlimur í Akademisk Boldklub og
var um skeið talinn í röð beztu
knattspyrnumanna landsins. Spillti
helzt fyrir honum, að stundum í
miðjum leik átti hann til að falla í
þanka út af einhverju hávísinda-
legu efni, og gleymdi þá auðvitað
stund og stað. Þannig bar það við í
leik einum, sem skipti máli í sam-
bandi við val í landsliðið, að hann
tók upp boltann og fór að ígrunda,
hvað væri innan í honum. Fyrir
bragðið komst hann ekki í lands-
liðið.
Þetta dæmigerða prófessorsein-
kenni loddi við hann alla ævi. Þeg-
ar á unga aldri sló hann alla pró-
fessora grínteiknaranna út.
Bohr nam kjarneðlisfræði hjá
Rutherford í Englandi, og framlag
hans sjálfs til þeirrar vísindagrein-
ar var slíkt að árið 1922, þegar
hann var aðeins þrjátíu og átta ára
að aldri, fékk hann Nóbelsverð-
launin. Daginn eftir verðlaunaaf-
hendinguna átti hann að flytja hina
skyldugu Nóbelsræðu í Stokkhólms-
háskóla. Það gekk heldur illa í byrj-
un, því Bohr hafði gleymt handrit-
inu einhversstaðar á leiðinni milli
Kaupmannahafnar og Stokkhólms.
„Kæti áheyrenda fór sívaxandi",
segir í samtíma blaðafrétt, „þegar
prófessorinn tók að snúa við vös-
um og fletta vasabókum, en fann
ekkert nema Nóbelsávísunina frá
deginum áður". Sá snepill hleypti
þó slíkum innblæstri í Bohr, að
hann impróvíseraði fyrirlestur, sem
stóð í tvær klukkustundir. Ekkert
dagblaðanna gat þó birt nokkuð úr
efni fyrirlestursins, því Bohr flutti
hann á þann hátt, sem hann var
vanur: á hrærigraut úr dönsku,
þýzku og ensku og með höndina
stöðugt fyrir munninum, svo að
röddin varð að óskýru muldri.
Kaupmannahafnarháskóli heiðr-
aði Bohr með því að færa honum
að gjöf kjarnarannsóknastofnun,
sem var ætluð honum einum.
Danska ríkið gerði sitt til að tryggja
tímanlega velferð spekingsins með
því að fá honum aðalbygginguna á
Gamle Carlsberg til bústaðar ævi-
langt.
Þá kom fram það vandamál,
hvernig koma ætti prófessornum
milli þessara tveggja staða. Honum
var stjakað inn í sporvagn, en hann
mundi aldrei eftir því að fara út
á réttum viðkomustað, jafnvel ekki
þegar sporvagninn hafði snúið við
og ók til baka.
Einnig var reynt að kenna honum
á bíl, en það varð of kostnaðar-
samt, þar eð stöðugt þurfti að senda
eftir lásasmið til að opna bíldyrnar.
Yfirleitt hafði Níels þá skilið lykl-
ana eftir inni í bílnum, auk þess
sem hann skildi ævinlega við hann
í gangi og með fullum Ijósum.
Líkt og margir aðrir góðir Hafn-
arbúar varð Níels Bohr um síðir
reiðhjólariddari, en ekki gekk það
heldur vandræðalaust. Ómerkilegir
hlutir eins og umferðaljós, lögreglu-
merki og umferð yfirleitt fyrirfund-
ust auðvitað alls ekki á því tilveru-
sviði, sem Bohr lifði og hrærðist á.
Þetta hefði nú sumsstaðar ekki
gengið árekstra- og slysalaust, en
Danirnir leystu vandann prýðilega
í anda þeirrar heimsspeki, sem þeim
er eiginleg. Þeim þótti nefnilega
vænt um prófessorinn sinn, og ef
hann nú gat ekki lagað sig eftir um-
ferðinni, þá varð bara umferðin að
laga sig eftir honum.
Lögreglumenn og vegfarendur
voru fljótir að átta sig á, hvenær
Bohr fór að heiman eða lagði af
stað heim og hvaða leið hann hjól-
aði. Og líkt og Rauðahafið vék fyr-
ir Móse, þá vék umferðarstraumur
Kaupmannahafnar fyrir þessum ein-
staka, sérvitra vegfarenda. Þetta
einstæða kerfi reyndist prýðilega og
Bohr komst alltaf ómeiddur á á-
fangastað, rannsóknarstofnunina á
Blegdamsvej 15, þar sem hann
klauf atóm í ró og næði. Það var
á fjórða tugi aldarinnar.
Kaupmannahöfn varð ein helzta
miðstöð veraldar fyrir rannsóknir í
kjarneðlisfræði; vísindamenn komu
víðsvegar að úr heiminum og stóðu
við allt upp í ár. En það var ekki
lærdómur Bohrs einn, sem dró þá
að, heldur alúðleiki hans og gest-
risni, sem einkenndi hann fremur
en flesta aðra háskólamenn. Heim-
ili hans var ætíð opið, og þar var
gestaherbergi, öl, smörribrauð og
borð til að leika ping-pong. Dan-
mörk var vingjarnleg vin í Evrópu
ofbeldisins.
Þann 9. apríl 1940 þrömmuðu
svo Þjóðverjar óumbeðið inn í þessa
vin undir blaktandi fánum og við
gjallandi lúðraþyt.
Bohr datt strax flótti í hug, enda
2g VIKAN 25. tm.