Vikan - 23.06.1966, Blaðsíða 18

Og siðustu fimm hundruð metrana skreið fóikið i vatni og krapa.
Þaö eru nú tuttugu ár síðan fyrsta kjarnorku-
sprengjan, „The Thin Man“ (Mjói maðurinn)
sprakk yfir Hírósíma. Þá voru Bandaríkin eina
kjarnorkuveldið. Nú eru þau fimm. Meðal þeirra
er ekki Þýzkaland, en í heimsstyrjöldinni síðari
munaði þó mjóu, að það ríki ynni kapphlaupið
um kjarnorkuna. Á þeim árum reyndu Þjóðverj-
ar nefnilega að hremma danska vísindamann-
inn Niels Bohr, en misstu naumlega af honum.
Hann faldi leyndarmál sitt í ölflösku og flýði í
fiskibát til Svíþjóðar.
10 VIKAN 25. tbl.
að var ískalt ( Kaupmanna-
höfn þetta myrka haustkvöld,
28. september 1943, og flestir
héldu sig innandyra, raunar ekki
einungis vegna kuidans. Hinar
þýzku jórngreipar höfðu hert tak
sitt ó Danmörku upp á síðkastið,
og Gestapó hundelti danska Gyð-
inga og menntamenn af miklum
ruddaskap. Þýzkir herbílar voru
hvarvetna ó spani í höfuðborginni.
Ljósin fró þeim urðu að grönnum
ræmum í dimmunni; að öðru leyti
var borgin myrkvuð. Bílarnir nómu
staðar við hús, hverra númer merkt
var við ó listum,- hermenn óðu inn
og komu nokkrum augnablikum s(ð-
ar út aftur, dragandi með sér
danska borgara, svefndrukkna og
klædda í nóttsloppa. Eftir tveggja
óra þokkalega meðferð voru nas-
istar nú teknir að meðhöndla Dani
ó borð við aðrar þjóðir, sem þeir
höfðu ó valdi sfnu.
Christian Hansen var fiskimaður
og formaður ó kútternum ,.Sæstjörn-
unni". Hann hafði gerzt meðlimur
( andspyrnuhreyfingunni fyrr þó um
haustið, og síðan hafði bótur hans
stöðugt verið ( förum yfir til Sv(-
þjóðar, þótt slíkt hefði mikla hættu
í för með sér. í þessum ferðum
hafði hann flutt fjölda landa sinna,
sem óttu Gestapó yfir höfði sér.
Þetta kvöld hafði hann fengið
skilaboð þess efnis, að von væri á
nýjum flóttamannahópi til flutnings.
„Sæstjarnan" lá við festar ( Suður-
■GE9HBHRB£j5ig!EHB8K£9BSHnBIlll
höfn. Allt var reiðubúið ...
Skyndilega þóttist hann heyra ó-
Ijós hljóð úti ( myrkrinu. Að nokkr-
um sekúndum liðnum, komu fyrstu
flóttamennirnir í Ijós, svo nokkrir í
viðbót. Að lokum hafði Hansen troð-
ið átján manneskjum niður í lest-
ina, sem angaði af s(ld. Liðsmað-
ur einn úr andspyrnuhreyfingunni
gaf honum merkið „allt tilbúið",
landfestar voru leystar og „Sæ-
stjarnan" skreið frá landi svo Ktið
bar á. Þýzki hafnarvörðurinn skrif-
aði brottförina hjá sér, en hafðist
ekki annað að. „Sæstjarnan" hafði
fullt leyfi hernámsyfirvaldanna til
að keyra út til fiskveiða.
Christian Hansen var sjálfur við
stýrið, eins og alltaf í þessum ferð-
um. Fyrst keyrði hann út á syðri
hluta Kögeflóans, en breytti þar um
stefnu áleiðis til Limhamn á Sví-
þjóðarströnd, rétt sunnan við Malmö,
sem baðaði í Ijósum.
Ferðin gekk snurðulaust, og að
fjórum og hálfum tíma liðnum var
„Sæstjarnan" komin inn ( sænska
landhelgi. Þá þurfti ekki að fara
jafn varlega og fyrr, og Hansen lét
tilkynna, að þeir átján í lestinni
mættu koma upp á þilfar og fá sér
að reykja.
Nokkrir menn kröngluðust upp úr
lúgugatinu. Maður á sjötugsaldri,
klæddur brúnum sportjakka og (
fyrirferðarmiklum skinnstígvélum,
gekk út að borðstokknum og kveikti
sér í pípu, en hinir kusu vindlinga
fremur. v
Þegar „Sæstjarnan" nálgaðist
Limhamn, kom einn þeirra er vindl-
ing reykti, til Hansens og sagði:
— Mér þætti gaman að vita hvort
þér vitið, hvaða greiða þér hafið
gert heiminum í nótt? Hann benti
á manninn með pípuna. — Þér haf-
ið bjargað N(els Bohr
Hansen hafði heyrt minnzt á hinn
heimsfræga danska nóbelsmann, en
skildi ekki fyllilega mikilvægi þess,
að einmitt þessi aldraði prófessor
hafði verið fluttur frá sínu her-
numda föðurlandi.
Svarið við þeirri spurningu fékk
hann ekki fyrr en 6. ágúst 1945,
þegar ein einasta sprengja þurrk-
aði japönsku borgina Hírósíma út.
í aðalstöðvum Gestapó ( Kaup-
mannahöfn leið mönnum ekki alls-
kostar vel á sálinni. Fyrir nokkrum
árum höfðu þeir fengið strangar
skipanir um að hafa sem nánastar
gætur á Níelsi Bohr. Símtöl hans
skyldu hleruð og bréf hans rit-
skoðuð. Afrit af þeim átti þessutan
að senda til Þýzkalands. Og fyrir
fáum dögum höfðu yfirmennirnir í
Berlín sagt þeim að undirbúa hand-
töku prófessorsins. Einhvern næsta
daginn átti að senda herflokk til
heimilis Bohrs í Gamle Carlsberg.
En nú hafði ekkert af prófess-
ornum frétzt um nokkurt skeið —
sími hans var þögull og af honum
sjálfum sást hvorki tangur né tet-
Framhald á bls. 28.