Vikan - 30.06.1966, Blaðsíða 28

C 28
C 14
C 7
Fáið hitann frá RUNTAL!
RUNTAL er ódýrastur!
RUNTAL gefur hitann!
Hvað er RUNTAL? Það er
svissneskur STÁLOFN
framleiddur á íslandi.
RUNTAL-OFNAR H. F.
Síðumúla 17. Sími 3-55-55.
Markar langhreyfillinn
tímamót?
Framhald af bls. 9.
samgöngutækjum verði það
járnbrautirnar sem leysa muni
samgönguvandraeði nútímans.
Því er nú spáð að þessi ösku-
buska, sem nú er farið að veifa
að stórum fúlgum rannsóknar-
fjár muni enda sem drottning
samgöngutækj anna.
Ástæðurnar eru einkum þessar:
Þegar járnbrautir eru reknar
svo sem bezt verður á kosið,
eru þær frábærar til fjöldaflutn-
inga. Hraðskreiðar lestir geta
flutt 50000 farþega á klukku-
stund eftir einu járnbrautar-
spori, eða tuttugu sinnum meira
en bílar geta annað á einni aðal-
braut.
Þær skila af sér farþegum ná-
lægt miðju borga, flutningamið-
stöðvum aðalvega eða afgreiðsl-
um flugvalla, en losa menn við að
aka á þrengslum sérstakra flug-
vallabrauta.
Það yrði tiltölulega ódýrt að
leggja þessar járnbrautir. í
mörgum tilfellum hafa á sama
stað áður verið lagðar járnbraut-
ir svo hægt er að spara ýmsan
kostnað svo sem að sprengja ný
2g VIKAN 26. tbl.
göng gegnum fjöll og aðrar tor-
færur.
Til viðbótar kemur að járn-
brautarspor krefjast ekki jafn-
mikils landrýmis og aðalvegir.
Þetta er mjög þýðingarmikið at-
riði þegar landrýmið er torfeng-
ið og hækkar stöðugt í verði.
Sönnun fyrir afkastagetu járn-
brauta hefur fengizt með jap-
önsku Tokaido-hraðlestinni sem
þýtur 500 km. leið milli Tokio
og Osaka á þremur klukkustund-
um og tíu mínútum. f tilrauna-
akstri hefur lestin komizt í meira
en 200 km. hraða á klukku-
stund en í venjulegum farþega-
flutningum er haldið í við
hana og 125 mílur (180 km.)
hraði látinn nægja.
Flugleiðin Tokio—Osaka var
sannkölluð gullnáma fyrir flug-
félögin, en mánuði eftir að Tok-
aidohraðlestin hóf ferðir sínar í
október 1964, hafði flugferðum
fækkað um 38% og nú hefur
hraðlestin „rænt“ flugfélögin um
50% flutninganna á þessari leið.
Hraðlestirnar fara frá Tokio 26
sinum á dag. En þær eru svo vin-
sælar að panta þarf sæti í þeim
fyyirfram. En Tokoido-hraðlest-
in hefur einn galla, sem amerísk-
ir sérfræðingar ætla sér að forð-
ast. Hún ekur ekki nægilega
hratt.
Sérfræðingar Bandaríkja-
stjórnar gizka á að lest, sem fer
með 300 km hraða á klukku-
stund, sé hæfileg til að byrja
með.
Ef flytja á járnbrautarfarþega
á 300 til 500 km stundarhraða
þarf að kanna spánnýja gerð af
járnbrautum. Ein af fyrirsjáan-
legu breytingunum sem gera
verður er að breyta hinum þunga
og fyrirferðarmikla eimvagni,
eða dráttarvagni, en sérfræðing-
arnir líta á hinn nýja langhreyfil
sem álitlegasta staðgengilinn af
öllum til að uppfylla það sem
af honum verður krafizt. Nýjustu
rannsóknir benda til þess að bú-
ast megi við annarri mikilvægri
breytingu á járnbrautarlestum
framtíðarinnar: Þær verði hjóla-
lausar. Á járnbrautarlestum nú-
tímans þurfa hjólin að flytja
spyrnuátakið frá eimvagni til
brautarteina. Þetta er ein af á-
stæðum þess að eimvagnarnir
eru hafðir svo þungir. Ef þeir
væru léttir myndi spyrnuna
skorta, en þegar hraðinn er orð-
inn mikill t.d. 300 km. á klst.
hættir hjólunum til að fljóta og
missa spyrnuna en auk þess
slitna hjólin afar hratt. Loks
fylgir miklum hraða hættan á
að áraun miðflóttaaflsins þeyti
hjólunum sundur, þegar allt þetta
kemur til viðbótar við aðra ó-
kosti hjólanna, sem eru að vísu
léttbærari, sést að hlutverki hjól-
anna á þessu sviði þarf að vera
lokið. Hvað kemur í staðinn?
Uppfinningamenn hafa árum
saman verið með sveittan skalla
að reyna að finna upp hjólalausa
járnbrautarlest, sem ekið gæti
með 300—500 mílna stundahraða.
Tvær uppástungur sem fram hafa
komið, þykja vel samrýmanlegar
langhreyflum.
Önnur uppástungan fæddist
hjá Fordverksmiðjunum (Ford
Motor Co.). Eins og tylftir af
öðrum tillögum er grundvallar-
hugmyndin fleiri áratuga göm-
ul. Leggðu matardisk á hvolf,
boraðu gat á botninn og blástu
niður um gatið. Þá lyftir disk-
urinn sér til að hleypa loftinu
út. f dag er þessi „loftpúðaað-
ferð“ notuð við margskonar
tækni. Á ensku eru tæki þessi
oft kölluð GEMs (Ground Eff-
ect Machines) Verkfræðingum
datt í hug að nota þessa hug-
mynd við járnbrautir eins og
hún er notuð við önnur farar-
tæki, en þá rákust þeir á agnúa.
Þegar hraði farartæksins er orð-
inn meira en 120 km. á klst. virð-
ist sem loftpúðinn hætti að hafa
við að myndast. Verkfræðing-
arnir fundu þó ráð við þessu.