Vikan - 14.12.1972, Blaðsíða 46

RAÐSETT
Stóll og 2ja og 3ja sæta sófi.
Áklæði í miklu úrvali.
Hverfisgötu 74 — Sími 15102
ÞEGAR LUSITANIU
VAR SÖKKT
Framhald af bls. 22
Þessi atburður olli hliðstæðum
æsingi i heiminum á sinum tima
og síðar loftárásirnar á Dresden
og Hirósimu og morðin i My Lai.
Engilsaxneski heimurinn var yfir
sig reiður bjóðverjum fyrir þetta
„dýrslega fjöldam'orð á sjó”, eins
og það var gjarnan kallað, en það,
sem sérstakiega varð bjóð-
verjum dýrt af þessum sökum
þegar til kastanna kom, var að
hundrað tuttugu o^ fjórir Banda-
rikjamenn voru meðal þeirra sem
farizt höfðu. Áróðurinn gegn
Þjööverjum, sem brezku og
bandarisku blöðin mögnuðu út af
þessu, hafði lika talsverð áhrif i
hlutlausum ríkjum. I eitt dönsku
blaðanna var skrifað: ,,Ef Þjóð-
verjar dirfast eftir þetta að
minnast á menningu sina, þá
verður þeim svarað: Þýzk
menning er ekki lengur til, hún
framdi sjálfsmorð sjöunda mai
1915.”
Bretar héldu þvi stift fram að
Lusitania hefði verið vopnlaus
með öllu og áhöfnin tingöngu
óbreyttir borgarar. Þjóðveijar
sögðu á móti, að jafnvel þótt það
stæðist, þá hefðu þeir verið hér i
sinum fulla rétti. þar eð Lusitania
hefði verið á hafsvæði, sem hin
keftaralega herliotasljórn hefði
lýst bannsvæði.
En ofan á þetta höfðu Þjóð-
verjar frétt, að Bretar notuðu
þetta hraðskreiðasta risa-
gufuskip til að flytja hergögn yfir
Atlantshafið. Vegna þess hafði
þýzka sendiráðið i Washington
meira að segja komið við-
vörunum i bandarisk blöð, sam-
kvæmt fyrirmælum stjórnarinnar
i Berlin. En blöðin voru nokkuð
gjörn á að stinga þessum til-
kynningum undir stól, og er þar
kennt um áhrifum frá bandarlsku
stjórninni, sem frá upphafi
styrjaldarinnar dró taum Breta
og bandamanna þeirra. Þó birtist
ein slik tilkynning i bandarisku
blöðunum einmitt sama daginn,
og Lusitania lét úr h'öfn i New
York. Hún var svohljóðandi:
,,Hugiö að! Kerðamenn, sem
hyggjast takast ferð á hendur yfir
Atlantshaf, eru hér með minntir
á, að strið geisar milli
Þýzkalands og bandamanna þess
annarsvegar og Bretlands og
bandamanna þess hinsvegar.
Hafið umhverfis Bretlandseyjar
er strfðssvæði, og, eins og hin
keisaralega þýzka stjórn hefur
þegar tilkynnt, eiga skip á þessu
svæði, svo fremi þau hafi uppi
fána Bretlands eöa einhvers rikis
I bandalagi við það, á hættu að
þau verði eyðilögð. Ferðamenn,
sem fara á skipum frá Bretlandi
eða riki i bandalagi við það um
striössvæði, gera það þvi á eigin
ábyrgð.” Tilkynningin var undir-
rituð af sendiráði Þýzkalands-
keisara i Washington.
Bretar lögðu allt kapp á að nota
árásina á Lusitaniu til að espa ai-
menning i Bandarikjunum sem
mest gegn Þjóðverjum, i þeim
tilgangi að fá Bandarikin með sér
I striðið, og varð prýðilega ágengt
á þeirri áróðursherferð. Fyrra
hluta sumars var ekkert lát á orð-
sendingum milli Washington og
Berlinar. En eins og við mátti
búast, gekk ráöamonnum i
þessum tveimur höfuðborgum
illa að komast að sameiginlegri
niðurstöðu. Asakanir Banda-
rikjanna mættu þó ekki daufum
eyrum hjá Vilhjálmi keisara
öðrum og ráöherrum hans, enda
var þeim mikið I mun að fá
Bandarikin ekki á móti sér I
striðið, nóg var ofureflið samt.
Sjötta júni gaf keisarinn þannig
herflota sinum leynilega skipun
þess efnis, að fyrst um sinn mætti
ekki sökkva neinu stóru farþega-
skipi, jafnvel ekki þótt það væri
frá óvinariki.
Allt til þessa dags hefur veriö
um þaö deilt, hvort árásin á
Lusitaniu eigi að flokkast meö
striðsglæpum eða ekki. býzkir
sagnfræðingar halda þvi fram aö
þetta hafi enginn glæpur verið,
heldur fullkomiega réttlætanleg
hernaðaraðgerð. Engilsaxar hafa
hinsvegar verið bjargfastir á
kenningunni úm striösglæpinn.
En i þvi sambandi er þess að geta
að heimildum varðandi árásina á
Lúsitaniu, sem herflotastjórnin
brezka og Cunard-útgerðin hafa i
sinum fórum, hefur til þessa verið
haldið stranglega leyndum. Fyrst
nú nýlega fékk enskur rit-
höfundur, Colin Simpson að nafni,
leyfi til að blaða i þessum
plöggum. Hefur hann nú skrifað
bók um það, sem hann hafði upp
úr þvi grúski.
Eitt það markverðasta, sem
Simpson uppgötvaði, var 'aö
Lusitania var langt i frá eins
meinlaus og hún leit út fyrir að
vera, heldur þrælvopnað hjálpar-
herskip.
Þegar árið 1907, þegar verið
var að smiöa Lusitaniu, hafði
brezka herflotastjórnin verið svo
forsjál að gera ráðstafanir við-
vikjandi þvi, að skipið gæti komið
að gagni i striði. 1 þeim tilgangi
haföi flotinn veitt Cunard fjár-
styrk til byggingar skipsins. Og i
maí 1913 lét sjóherinn setja
Lusitaniu i þurrkvi I Liverpool,
þar sem síður skipsins voru
brynjaðar og skotfærageymsla
byggð i þvi. Fór þetta fram með
ströngustu leynd. Og ekki nóg
með það: þegar eftir að striðjð
brautzt úr, i ágúst „1914, var
Lusitania aftur sett i þurrkvi og
þá vopnuð tólf fallbyssum með
fimmtán sentimetra hlaupavidd.
Voru þær þannig byggðar inn i
skipið að þeim mátti leyna þegar
þær voru ekki i brúkun.
Seytjánda september sama ár
var Lusitania svo að lokum skráð
i brezka herflotann sem „vopnað
hjálparbeitiskip.”-
Simpson leiðir hinsvegar' ekki i
ljós, hversvegna Lusitania var
áfram undir stjórn borgaralegs
skipherra, en ekki skipherra úr
sjóhérnum, eins og venjulegt var
þegar slik hjálparherskip áttu i
hlut. Ekki kemur heldur i ljós,
hversvegna Bretar létu skipið
áfram.sigla undir fána verzlunar-
flotans, en það var gróft brot á
alþjóðalögum. Hinsvegar
upplýsir Simpson að áður en
Lusitania lagði af stað i sina
hinztu för frá New York, þá hafi
með mikilli leynd verið skipað um
borð I skipiö firnamagni af/
sprengikúlum og skotfærum i
smærri byssur, eða alls hálfu
ellefta tonni af sprengiefni.
Notuöu starfsmenn Cunard
falsaða pappira til að koma þessu
46 VIKAN 50. TBL.