Vikan - 12.06.1980, Blaðsíða 10

Landbúnaður
Útsæðið spfrar i hátfan mánuð við birtu og stofuhita. Strax og tíðarfar
leyfir, ar útsæðið drrfið ofan i jörðina.
Útsæðið er komið i geyminn á niðursetningarvélinni, en Sverrir Þór bætir'
áburði ó vélina.
við erum aftur komnir heim til Sigurðar
í Háarima. Hann hefur vart sleppt
orðinu þegar barið er að dyrum. 1
heimsókn er kominn einn gamalreynd-
asti kartöflubóndinn i Þykkvabænum,
Óskar Sigurðsson í Hábæ.
„Ég hóf að rækta kartöflur til sölu
árið 1934. Þá var vélvæðing engin. Ég
notaðist við hestaplóg, höggkvíslar og
handaflið. Ériðrik kaupmaður keypti af
mér uppskeruna ,og seldi hana til
Reykjavíkur. Þá voru settir niður 42
pokar og síðan stungið upp á haustin,”
sagði Óskar.
Talið berst að vélvæðingunni og
Óskar hefur frá ýmsu að segja. Hann
keypti ásamt Jóni í Nýjabæ fyrstu vélina
sem notuð var við kartöflurækt í
Þykkvabænum. Það var kartöfluupp-
tökuvél, sem þeir keyptu árið 1942, og
rótaði hún kartöflunum upp þannig að
þær lágu í röst á jörðinni.
Seinna keyptu þeir svo aðra upptöku-
vél, sem skildi kartöflurnar eftir í röð á
jörðinni, þannig að léttara var að tina
þær upp. Það var ekki fyrr en á sjöunda
áratugnum að keyptar voru til landsins
vélar sem sekkjuðu uppskeruna jafn-
óðum. Segir sagan að Sigurbjartur
Guðjónsson í Hávarðarkoti hafi séð
slíka vél i íslenska sjónvarpinu þegar það
var nýbyrjað. Hann lét panta vél til
landsins og eiga nú flestir kartöflu-
bændur stórvirkar upptökuvélar af
þessu tagi.
Vélvæðingin var seinna á ferðinni i
niðursetningu á kartöflum. Óskar átti
eina af fyrstu niðursetningarvélunum og
þurfti að tína kartöflurnar ofan í vélina,
eina af annarri. Vélin plægði jaröveginn
og lokaði honum aftur, en bjalla á
vélinni hringdi þegar átti að láta útsæðið
detta.
Óskar réð einhverju sinni til sin
sjómann, sem sat á niðursetningarvél-
inni og lét útsæðiskartöflurnar detta við
bjölluhringinguna. Þegar hann hafði
setið við þennan verknað drykklanga
stund varð honum að orði: „Nú, þetta er
ekki meiri vandi en að beita.”
Hluti af uppskeru hvers árs er
geymdur við sérstök skilyrði eða
„hafður á pillunni” eins og bændurnir
orða það. Það þarf að koma í veg fyrir
að þessar kartöflur spiri, þær verða
nefnilega notaðarsem útsæði næsta vor.
Þessar kartöflur eru spíruvarðar með
sérstökum reykmyndunaráhöldum, þær
eru gerðar „náttúrulausar” segja
Þykkbæingar.
Útsæðið fær loks að spíra um miðjan
april ár hvert. Þá er það tekið fram úr
kuldanum, látið liggja í sérstökum
spírunarkössum í birtu og 15 til 20 stiga
hita. Kartöflurnar spíra á 7-14 dögum,
og segja bændur að ólafsrauðurinn sé
„graðari” en til dæmis gullaugað, en
fyrrnefnda tegundin spirar fyrr.
Þegar jarðvegs- og hitaskilyrði eru
orðin viðhlitandi að vori tekur niður-
setningarstarfið við. Myndirnar sem
fylgja þessari grein lýsa þvi.
Eitri gegn illgresi þarf að úða yfir
kartöflugarðana 8-12 dögum eftir niður-
setningu. Síðar um sumarið hreykja
bændur upp að kartöflugrasinu til að
halda jarðveginum skorpulausum. Með
þvi móti nýtur sólarorkan sín betur.
Þegar tekur að liða að lokum vaxtar-
tímans líta bændurnir eftir því hvort til
dæmis stöngulsýki hefur breiðst út. Það
er mjög nauðsynlegt að fylgjast grannt
með útbreiðslu þessa bráðsmitandi
sjúkdóms sem getur valdið gifurlegu
tjóni. Mjög stöngulsýktar kartöflur eru
óhæfar til dreifingar. Síðari ár hefur
góðu heilli nokkurn veginn tekist að
halda þessum sjúkdómi í skefjum.
„Kartöflubændur mega eiga von á
strangara mati í haust, þar sem ný reglu-
gerð mun taka gildi, því í ljós hefur
komið að i núgildandi reglugerð eru ekki
nægilega nákvæm ákvæði varðandi
geymslusjúkdóma, geymslu|x)l og
fleira,” sagði Eðvald B. Malmquist,
yfirmatsmaður garðávaxta, í viðtali við
Vikuna.
Geymsla á kartöflum er ekki siður
mikilvæg en vaxtartímabilið. Kartöflur
geta orðið fyrir sjúkdómum í uppvextin-
um, svo sem sveppasjúkdómum, myglu
og stöngulsýki. En jafnvel þótt þær
sleppi við þessa sjúkdóma er þeim hætt
við geymslusjúkdómum og þá alveg sér-
staklega ef þær hafa skaddast við upp-
tökuna. Kartöflum sem skaddast hafa
við upptöku er hætt við phoma-
sveppum, fuceri-sveppum og öðrum
geymslusjúkdómum.
Eðvald B. Malmquist leggur þvi
áherslu á að rétt verði að kartöflu-
upptökunni staðið i haust. Hann fræðir
okkur einnig um geymslu á kartöflum.
Best er að geyma kartöflur við 4 stiga
hita á Celsíus. Geymslustaðurinn þarf
ekki endilega að vera myrkur, en þó er
rétt að taka fram að gullauga þolir birtu
illa og kemur græn slikja á hýðið, sem þó
er hættulaust. Ekki þarf að hafa
áhyggjur af áhrifum birtu ef kartöfl-
urnar eru geymdar í neytendaumbúð-
unum, það er að segja bréfpokunum. Á
geymslustaðnum má ekki vera mikill
raki og hann má heldur ekki vera of
þurr.
Þeir sem hafa það fyrir venju að
geyma kartöflur undir eldhúsvaskinum
IO Vikan 24. tbl.