Vikan - 16.07.1987, Blaðsíða 29

VIKAN OG HLVERAN
Tökum þátt í vömum landsius
Viðkvæmust af öllum viðkvæmum málum,
sem til umræðu koma hjá íslendingum, eru vam-
armálin. Þau eru á döfinni með vissu millibili,
stundum árlega, en oft líður lengri tími á milli.
Landsmenn skiptast í tvær andstæðar fylking-
ar í umræðunni. Langtum stærri er þó sá hópur
er fylkir sér um núverandi ástand, sem hefur
verið óbreytt um áratuga skeið, það er
samninginn við Bandaríki Norður-Ameriku
um aðstöðu hér, og leggur með því nokkuð af
mörkum í þátttöku íslands í vamarbandalagi
hinna vestrænu þjóða.
Þetta hefur reynst farsæl lausn hingað til en
um leið skapað einhvers konar minnimáttar-
kennd hjá mörgum vegna þess hve litið fer fyrir
beinni þátttöku okkar sjálfra í vamarstarfinu.
Það er varla hægt að finna aðra ástæðu fyrir
andstöðu sumra landsmanna gegn vamarsam-
staríi okkar við erlenda aðila en þá að þeim
renni til riija að vera ekki þátttakendur í því
mikilvæga starfi sem landvamir em hverri sjálf-
stæðri þjóð.
í svipinn man ég ekki eftir neinu landi sem
ekki hefur á að skipa einhvers konar vamarliði,
heimavamarliði eða hvaða nafni sem menn
kunna að nefna þann hóp fólks sem sinnir borg-
aralegri skyldu eða þegnskylduvinnu i einhverri
mynd í nokkra mánuði á ævi sinni.
Meira að segja í þeim löndum, sem em hvað
hlutlausust í utanríkismálum, Svíþjóð og Sviss,
er borgaraleg skylda að sinna vamarmálum í
ákveðinn tíma. I Sviss er þessi skylda raunar í
gildi ævilangt þótt bein herskylda vari aðeins i
18_mánuði fyrir þá yngri.
í Lúxemborg, þar sem íbúar em ekki nema
helmingi fleiri en hér á landi, sinna ungir menn
borgaralegii skyldu við vamarstörf.
Borgaraleg skylda eða þegnskylduvinna á í
sjálfu sér ekkert skylt við íbúafjölda eða stærð
lands heldur nriklu fremur við sjálfstæði þjóðar
í samskiptum við aðrar og uppbyggingu og aga,
ásamt aukinni þjóðemisvitund.
Þjóðemisvitund felst nefnilega ekki endilega í
því að krefjast hlutleysisins eins, ásamt því að
vera sérstæð fyrir það eitt að halda að sér hönd-
um í því senr allar aðrar þjóðir telja sér mikilvæg-
ast, að gæta lands og þjóðar með borgaralegri
skyldu.
Það er meira að segja ekki nauðsynlegt að
borgaraleg skylda eða þegnskylduvinna sé í formi
herskyldu ef meirihluti landsmanna er staðráðinn
í því að láta aðra sjá um vamir landsins um
aldur og ævi.
Þegnskyfduvinna getur verið í hvaða mynd
sem er. Af nógu er að taka hér. Á íslandi vant-
ar hvaðeina til að fullkomna ýmis þau verkefni
sem byijað hefur verið á en er hvergi nærri lokið.
Þar má nefna til landgræðslu, vegafram-
kvæmdir, þar með talda gerð jarðganga, og
hvers konar umhverfísviðhald. Til þessara verk-
efna mætti kalla ungt fólk í ákveðinn tíma, t.d.
6-8 mánuði, á vissu aldursskeiði þannig að verk-
efni væm í fullum gangi samfellt.
Auðvitað yrði að sjá þessu fólki fyrir fæði og
klæði ásamt einhveijum vasapeningum meðan
á þessum skyldustörfum stæði. Þessum verkefn-
urn stjómuðu þjálfaðir menn sem héldu uppi
vissum aga og skólun sem skilaði þessu unga
fólki aftur í umferð með þá vissu að það hefði
lokið sínum þætti í hinni borgaralegu skyldu við
lýðveldið.
Það er svo sem ekki í fyrsta skipti sem orðið
þegnskylda ber á góma hérlendis. Hún hefur
verið rædd á Alþingi við mikinn óróa í þingliði.
En eftir á að hyggja: Hvað er það sem fer svona
óskaplega í taugamar á sumum þegar minnst er
á þegnskyldu, að ekki sé ná talað um her, vam-
ir og herskyldu?
Hjá þjóð, sem er allra þjóða herskáust inn-
byrðis og notar orðið „herferð" þegar grípa
þarf til einhvers átaks eða söfnunar fjár hjá al-
menningi, ætti að vera hægt að ræða vamarmál
í tengslum við borgaralega skyldu á skikkanleg-
an hátt.
Einhvers staðar kom fram í máli eins þing-
manns Kvennalistans að íslendingar hefðu aldrei
farið með hemaði á hendur nokkurri þjóð. Það
er nú öðm nær og vita þeir best sem einhvem
tíma hafa lesið söguna.
Og ekki hafa Islendingar staðið sig aumlega
þá sjaldan þeir hafa þurft að verja hendur sínar
og fendur, ef svo má að orði kornast um barátt-
una fyrir útfærslu landhelginnar. Landhelgis-
gæslan stóð sig með mikilli prýði í þann tíð og
gerir enn.
Auk þess sem á undan er getið í þessum pistli
um borgaralega skyldu og þegnskylduvinnu við
uppbyggingu landsins má auðveldlega leiða get-
um að því að því meir sem við íslendingar tökum
þátt í því vamarstarfi, sem hér er innt af höndum
á vegum Atlantshafsbandalagsins, þeim mun
betur öðlumst við skilning á því að halda úti
þessu starfi og sem mest með eigin mannafla.
Það er einkar hentugt nú, þegar við emm að
ná tökum á tölvutækninni, að geta tekið upp
samstarf við Bandaríkjamenn á sviði radargæslu
og í öðrum skyldum störfum og kynnst þeim
verkefnum sem vömum tilheyra.
Það má minnast á eftirlit með ílugvélum af
ýmsum gerðum sem við íslendingar ættum að
sækjast eftir með tilliti til íjölda ungra manna
sem hafa lært flug hér á landi en fá ekki starf
vegna takmarkaðra verkefna og umsvifa hjá
hinum stærri og smærri aðilum sem stunda reglu-
legt flug hér á landi.
Sannarlega þyrfti að endurskoða og velta upp
þeim miklu möguleikum sem upp kunna að
koma þegar farið er að huga að þátttöku okkar
sjálfra við vamir landsins i áframhaldandi sam-
vinnu við hinar vestrænu þjóðir.
Með breyttum tíðaranda og nýjum mönnum
í forsvari þjóðmála hlýtur að rísa vakningaralda
sem lýkur upp augum fólks fyrir því að það er
ekkert ofverk landsmanna að veija land sitt sjálf-
ir að eins miklu leyti og frekast er unnt.
Hlutdeild okkar og samvinnu við vamarliðið
á Keflavíkurflugvelli má ekki skoða sem feimnis-
mál.
Og svo mikinn áhuga hafa íslendingar á
málefnum, er varða strið og frið, og svo gjörla
þykjumst við þekkja vopn og verjur annarra
þjóða að nægja ætti til að vilja kynnast af eigin
raun hvemig sjálfstæðu ríki er haldið í samfélagi
þjóðanna, af eigin rammleik.
29. TBL VIK A N 29