Vikan - 16.07.1987, Blaðsíða 52

Heba Herbertsdóttir:
Maður sefiir
betur
Heba Herbertsdóttir, sem nú haslar sér
völl meðal smásagnahöfunda Vikunnar, cr
óþekkt nafn í bókmenntaheimi íslendinga.
Heba hefur fengist við ýmislegt um dagana,
meðal annars verið húsmóðir og móðir, unn-
ið við ensk-íslensku orðabókina og lagt stund
á ensku við Háskólann.
- Hvernig var það, Heba, byrjaðir þú strax
sem krakki að skrifa?
,,Já, ég skrifaði mikið þegar ég var barn og
sem unglingur ætlaði ég að verða rithöfund-
ur. En einhvern veginn runnu þeir draumar
út í sandinn þegar lífsbaráttan og brauðstritið
náðu tangarhaldi á mér. Það var ekki fyrr en
löngu síðar að ég tók pennann aftur fram og
þá vakti ekki fyrir mér að birta það sem ég
skrifaði."
- Hvað getur þú sagt mér um tilurð sagn-
anna?
„Þegar ég' fer í göngutúr kviknar oft hug-
mynd. Hún gerjast með mér þangað til ég
sest niður og skrifa mig frá henni.
Ég ligg sama og ekkert yfir sögunum, breyti
kannski einu eða tveimur orðum eftir að þær
eru komnar á blað."
Hvernig tilfinning er það fyrir skúffuskáld
að senda frá sér efni til birtingar. Nístir það
hjartað?
„Ég hafði aldrei ætlað þeim annað hlut-
skipti en skúffuna. Það var síðar sem ég fór
að velta fyrir mér hvort þær væru nokkurs
virði. Eftir að ég ákvað að slá til og koma
þeim á framfæri varð ég að breyta afstöðu
minni til þeirra. Þær urðu verslunarvara frem-
ur en launhelgar tilfinninganna og það var
svolítið sárt. Þessi skrif hafa verið gefandi
fyrir mig persónulega. Það er viss útrás sem
maður fær í gegnurn skriftirnar þegar álagið
ætlar að keyra fram úr hófi. Þegar slíkt hend-
ir er gott að geta komið einhverju frá sér og
hlotið stundarlróun og ró. Skriftirnar eru
kannski min leið til að lifa af. Surnir myndu
kannski fá sér einn laufléttan en ég skrifa. í
sögunum er spurningin um hvor senan er
raunveruleg, leikur með líf og dauða, liinn
lifandi dauða. Ég hef ákafiega gaman af að
velta vöngum yfir sálfræðinni og tefia saman
draumi og veruleika. Allir virðast þrá að ná
út fyrir eigin veruleika. Ég veitti því athygli
eftir að ég kom heim frá Bretlandi að það er
eins og allir bíði eftir að eitthvað spennandi
gerist. Til að ná fram þessari tilfinningu og
álíka spurningum, sem leita á hugann, verður
að vera svolítill tviskinnungur í textanum. Það
skemmtilega við að skrifa er að maður fær
hugmynd og glímir við hvort úrvinnslan tekst
eins og til var ætlast. í öðru lagi kitlar það
hvernig ég sjálf upplifi textann þegar ég les
hann yfir aftur og í þriðja lagi hvernig lesandi
túlkar sögurnar. Ég er ánægð ef mér tekst að
ná fram einhverjum af þessum plönum þann-
ig að textinn verði ekki helber flatneskja."
Hvað olli því að smásagnaformið varð
fyrir valinu?
„Mér finnst þetta stutta form henta mér
best vegna þess að ég reyni að ná fram stemn-
ingu eða ákveðnum spurningum. Það mætti
ef til vill kalla sögurnar stemningslýsingar,
skisspr fremur en smásögur."
Ég spurði Hebu hvaða skoðanir hún hefði
á hinum nafntogaða reynsluheimi kvenna og
hvort hún ysi markvisst úr þeim reynslu-
brunni:
„Ég er ekki sérlega méðvituð um þessi mál.
En hins vegar held ég að það sé rétt að konan
upplifi hversdagsheiminn öðruvísi en karl-
maðurinn. Það lendir til dæmis miklu oftar á
konunni að gæta bús og barna og það er nú
einhvern veginn þannig að konan hugsar
öðruvísi um þarfir heimilisins. En smátt og
smátt tinast forsendurnar út og þá verður
meira jafnrétti úr þcssu. Mig langar í þessu
sambandi að geta þess að það er ekki sam-
bærilegt að vera kona hér á Islandi og úti í
Bretlandi. Það er eins og að hverfa tvö til
þrjú hundruð ár aftur í tímann að vcra kona
í smáþorpi á Bretlandi. Þar er svo þröngt um
mann að full þörf er á að geta hugsa.ð heim
til Ijallanna og fugla háloftanna, geta fiogið
í hugskoti sínu burt frá þessu andrúmslofti.
Maðurinn minn er þjóðhetja í augum sam-
landa sinna fyrir að hafa búið með Norður-
landakonu í tiu ár. Það þykir alveg kraftaverk
að hann sem Breti skuli hafa getað orðið við
öllum þeim kröfum sem Norðurlandakonur
gera til eiginmanna sinna. Hann fann reyndar
ekkert fyrir þessum kröfum fyrr en við fiuttum
út og honum var bent á þær."
Hefur þú einhverjar ákveðnar meiningar
um kvennabókmenntir?
„Ég get alveg viðurkennt að ég les frekar
bækur eftir konur heldur en karlmenn. Ekki
geri ég mér þó grein fyrir af hverju það stafar.
Hvort það er vegna þess að ég finn mig frekar
í þvi sem konur skrifa veit ég ekki. Ég hef
velt þessum málum fyrir mér í sambandi við
þýðingar og þá sérstaklega i sambandi við
livort karlmaður geti þýtt eftir konu án þess
að textinn missi eitthvað. Ég man til dæmis
eftir því úr enskunáminu að við fórum í sögu
sem var þýdd af karlmanni. Ég las þýðinguna
fyrst en síðan frumtextann á ensku. Það voru
ákveðnir hlutir sem höfðu farið forgörðum
og kona hefði sennilega þýtt öðruvísi. Konur
skrifa öðruvísi en karlar og það getur verið
erfitt að ná blæbrigðunum, öllum aukamerk-
ingum smáatriðánna. Við getum til gamans
borið saman hvernig karl og kona taka til.
Meðan karlinn ryksugar gólfflötinn miðjan
erum viö skríðandi út í öll horn eftir ryki."
Þú ert kannski að skrifa um hornin í sög-
unum þínum?
„Já, ég lield það. Þú veist að þegar sólin
skin inn um gluggann þá dansa og glansa
smárykkorn í sólskininu. Það er kannski eitt
og eitt þeirra korna sem maður er að reyna
að grípa á. I lið óvænta í lífinu, það þarf ekki
að vera svo óskaplega stórt eða merkilegt.
Það er oft á tíðum fjarri því að vera augljóst
og það sem gildir er að maður komi auga á
hlutina og þeir veki mann til umhugsunar."
llvað um framhaldið, ætlarðu að halda
áfram að skrifa?
„Hver veil? Sennilega geri ég það. Skriftun-
um fylgir græðandi útrás. Þær gera kleift að
vinna sig frá argaþrasi dægurlífsins og losa
um togstreituna sem blundar í sálinni þannig
að maður sefur betur."
Viðtal: Sigríður Steinbjörnsdóttir
Mynd: helgi skj. friðjónsson
52 VIKAN 29. TBL