Vikan - 10.01.1991, Blaðsíða 12

Mynd úr fjölskyldualbúminu sýnir hamingjusöm
systkini. Hér er Hjalti 11 ára og systurnar Halla
og Auður 5 og 10 ára.
■ Ég hef stundum sagt
að þessi tími hafi verið
eins konar undir-
búningstími þar sem ég
eignaðist svo seinna
sjálf tvö þroskaheft
börn.
■ Eitt af því sem læknar
sögðu var að drengur-
inn ætti aldrei eftir að
ganga. Ég neitaði að
trúa því, fékk handa
honum næturspelkur
og sérsmíðaða skó og
þjálfaði hann sjálf.
■ Þegar ég komst að
því hvað var að börnun-
um mínum hefði ekki
verið nokkur vandi að
gefast hreinlega upp en
það hvarflaði aldrei að
mér.
verður þess vegna ekki hulin neinum leyndar-
hjúp eða tepruskap. Þau sjá lífið eins og það
er. Þetta tel ég hafa verið mér gott veganesti út
í lífið og margoft komið mér að gagni í lífsins
ólgusjó.
Það var mannmargt í Fagradal þegar ég var
að alast upp. Á hæðinni fyrir ofan okkur bjuggu
amma og afi og í húsi við hliðina bjuggu föður-
bróðir minn og kona hans með ellefu börn. Auk
þess voru hjá okkur vetrarmenn og kaupakon-
ur. Við bjuggum svo afskekkt og enginn bíl-
vegur lá að bænum en það kom ekki að sök
þar sem nóg var af leiksystkinum. Á kvöldin
fórum við í ýmsa leiki og man ég að útilegu-
mannaleikir og boltaleikir voru vinsælastir.
Skólagöngu okkar var þannig háttað að
kona, sem bjó I sveitinni, fór á milli bæjanna og
kenndi. Þá bjó hún á hverjum stað fyrir sig í
einn til tvo mánuði í senn og kenndi krökkun-
um á bænum ásamt öðrum úr sveitinni. Námið
hjá þessari konu leiddi til fullnaðarprófs sem
ég tók tólf ára gömul. Að því loknu fór ég til
náms hjá forstöðukonu húsmæðraskólans á
Staöarfelli. Veturinn þar á eftir var ég á Torfa-
stöðum og lærði á orgel og ýmislegt fleira hjá
prestinum þar. Því næst fór ég í Héraðsskól-
ann á Laugarvatni og var þar í tvo vetur. Að
því loknu starfaði ég sem kennari heima í
sveitinni í einn vetur. En þá hafði ég gert það
upp við mig að ég vildi verða hjúkrunarkona og
settist þvf f Hjúkrunarskóla íslands næsta
haust.
- Hvað varð til að þú valdir hjúkrunar-
nám öðru fremur?
Ég held að löngunin til að hjúkra hafi blund-
að með mér frá barnæsku. Ef eitthvert barn-
anna á bænum meiddi sig var ég alltaf nær-
stödd og reyndi að gera að meiðslunum. Ein
systir mín átti það til að fá krampa og mamma
eftirlét mér ævinlega að hlúa að henni þegar
það gerðist. Þó held ég að mest áhrif á starfs-
val mitt hafi haft atburður sem gerðist þegar ég
var í Héraðsskólanum á Laugarvatni. Þannig
var að í næsta herbergi við mig á skólanum
var ungur maður sem var mjög veikur. Hann
hét Guðjón Guðjónsson og var frá Gufudal. Ég
fylgdist með veikindum hans og ósk mín um
að mega hjálpa honum varð sífellt sterkari. Öll
mín þrá beindist í þessa átt og ég tók þá
ákvörðun að leggja fyrir mig hjúkrun til að geta
linað þrautir og hjálpað öðrum sem svipað var
ástatt fyrir og Guðjóni. Því miður drógu veik-
indin Guðjón til dauða, ungan manninn í blóma
lífsins. Þetta hafði mikil áhrif á mig og átján ára
gömul hóf ég hjúkrunarnám.
- Hvað tók við að náminu loknu?
Fyrsta start mitt sem hjúkrunanræðingur
var á Kópavogshæli. Það er svolítið merkilegt
vegna þess að það er skammt frá núverandi
vinnustað mínum, Sunnuhlíð. Ég hóf því hjúkr-
unarstarfið á sömu slóðum og ég kem til með
að Ijúka því. Ástæðan fyrir því að ég fór að
vinna á Kópavogshæli var sú að Sigríður heitin
Eiríksdóttir, sem oftast er nefnd forsetamóðir,
bað mig um að taka að mér þetta starf. Verið
var að opna Kópavogshælið og voru vistmenn
fluttir þangað fra MeppjarnsreyKjum en par
höfðu þeir verið fram að þeim tíma. Jóna
Guðmundsdóttir var þá forstöðukona og ég var
deildarstjóri. Þarna vann ég svo í eitt ár.
- Hvað er þér minnisstæðast frá þessum
tíma?
Það er svo margt. Ég lærði alveg ótrúlega
mikið á þessu eina ári. Ég hef stundum sagt að
þessi tími hafi verið mér eins konar undirbún-
ingstími þar sem ég eignaðist svo seinna sjálf
tvö þroskaheft börn. En það er nú önnur saga.
Það má segja að Kópavogshælið hafi verið
nokkuð afskekkt í þá daga, þar sem engin
byggö var í holtinu. Einnig voru viðhorf til
þroskaheftra allt önnur en í dag og segja má
að aðbúnaður vistmanna hafi verið með ólík-
indum. Mér er minnisstætt að ekki þótti við
hæfi að hafa gluggatjöld fyrir gluggum né
sængur í rúmum. Ég bar gæfu til að breyta
þessu og það yljar mér um hjartarætur aö hafa
getað það. Ég get nefnt dæmi um hvernig farið
var meö vangefna á þessum árum. Einn
drengur kom utan af landi, hann hafði verið
bundinn á fjósbás allt sitt líf. Hann var líkari
dýri en mennskum manni þegar hann kom til
okkar á Kópavogshælið. En því tókst að
breyta. Eftir að hafa verið hjá okkur um tíma
lærði hann margt, meðal annars að halda sér
hreinum og hann varð svo fínn með sig að
aldrei mátti sjást á honum kusk né blettur. Ég
held að meðferðin á þessum dreng hafi ekki
ráðist af mannvonsku, fólk vissi einfaldlega
ekki betur.
Guðmundur Ófeigsson listmálari er mér
einnig minnisstæður frá veru minni á Kópa-
vogshælinu. Hann hafði til að bera einstæðan
persónuleika. Meðal annars var hann dulrænn
og sá fyrir hluti. Þegar hann varð eldri og ég
var komin til vinnu í Sunnuhlíð tók ég hann til
mín þangað. Guðmundur lamaðist á efri árum
og það var eins og líf hans slokknaði þegar
hann gat ekki málað lengur.
- Hvað tók við eftir veru þína á Kópa-
vogshæli?
Þá gifti ég mig og fluttist að írafossi. Maður-
inn minn var vélstjóri og fékk vinnu þar. Á íra-
fossi bjuggum við í um það bil eitt ár en fluttum
síðan til Reykjavíkur þegar ég gekk með fyrsta
barnið okkar. Við keyptum okkur íbúð í Hlíðun-
um og þar bjuggum við þegar ég eignaðist
börnin mín þrjú. Fyrsta barn mitt var drengur
sem er þroskaheftur. Á sama ári fæddist okkur
dóttir sem er heilbrigð. Fimm árum síðar eign-
uðumst við aðra dóttur sem einnig er þroska-
heft.
- Var þér Ijóst strax og drengurinn fædd-
ist að eitthvað amaði að honum?
Nei, útlit hans bar þess engin merki. Hann
var fremur máttlaus í höndum og fótum og var
því mjög dettinn. Að öðru leyti virtist allt vera
eðlilegt. Fyrsta ár sitt var hann mjög veikur,
fékk svokallaða spítalabólu og gróf allur út í
kýlum. Honum batnaði fyrst þegar ég gaf hon-
um blóð. Ég gerði mér enga grein fyrir að
drengurinn væri þroskaheftur enda var ekkert
sem benti til þess. Læknirinn hans var mennt-
aður barnalæknir og hefur án efa haft sínar
grunsemdir en hann sagði mér þetta ekki.
Smám saman varð mér Ijóst að ekki var allt
með felldu og þá gekk ég eftir því að fá úrskurð
um heilsu hans. Þegar ég loks fékk staðfest að
hann væri þroskaheftur var ekki um annað að
gera en að taka því. Þá hófst baráttan fyrst fyrir
alvöru. Eitt af þvi sem læknar sögðu var að
drengurinn ætti aldrei eftir að ganga. Ég neit-
aði að trúa því, fékk handa honnum nætur-
spelkur og sérsmíðaða skó og þjálfaði hann
sjálf og það kom að þvf að hann gat gengið og
það gerir hann enn.
- Kom reynslan, sem þú öðlaðist á
Kópavogshæli, þér að gagni við þessar að-
stæður?
Víst gerði hún það en það er ekki hægt að
líkja því saman að vinna með þroskahefta og
að eignast sjálfur þroskaheft barn. Við þær að-
stæður getur engin reynsla hjálpað. Þarna
gildir þao sama oy i njuKrunarsiamnu. Þao er
allt annað mál að hjúkra sínum eigin vanda-
mönnum en óskyldum, þrátt fyrir að maður geti
verið góður hjúkrunarfræðingur.
- Þegar þú eignast börnin þín, fyrir 30 til
35 árum, tíðkaðist þá að foreldrar hefðu
þroskaheft börn sín heima eins og þú
gerðir?
Nei, enda voru margir hneykslaðir á mér og
hvöttu mig eindregið til að setja þau á hæli. Ég
held að sumir hafi varla litið á þau sem fólk
sem á tilverurétt jafnt á við heilbrigða. Þessi
viðhorf komu fram í öllu sem börnunum við-
kom. Ekkert var sjálfsagt, ekkert hafðist án
mikillar baráttu og hvergi í þjóðfélaginu var til
neitt fyrir þau annað en hæli. Það var sama
hvert maður sneri sér, hvergi var gert ráð fyrir
12 VIKAN 1. TBL. 1991