Vikan - 01.10.1992, Blaðsíða 27

aö geta leikið sjálfur. Kvikmyndaleikstjóri þarf
svo til viðbótar mikla tæknilega þekkingu því
það er hægt að eyðileggja svo margt ef ekki
tekst að túlka hlutina almennilega á filmu.
Þannig byggist kvikmyndagerðarnámið mikið
á þessu tæknilega og fyrstu tvö árin fóru í þaö
að maður fékk að kynnast öllum sviðum. Við
sem vorum á leikstjórnarsviði skólans fengum
að leikstýra miklu meira en aðrir. Síðan feng-
um við verkleg námskeið með reyndum leik-
stjórum, til dæmis Stephen Frears sem geröi
Liaisons dangerous með John Malkowitz og
Glenn Close. John Schlesinger var þarna líka
en hann geröi til dæmis Marathon Man og
ýmislegt fleira gott.
Sá besti þarna er Mike Leigh. Hann er al-
gjör snillingur og gerir mikiö með leikurunum.
Til að mynda leggur hann mikla áherslu á að
leikstjórar þurfi líka að æfa með leikurunum.
Hann til dæmis æfir í marga mánuði áður en
hann skrifar handritið. Þannig er hann kominn
með atriðin áöur en textinn verður til og leikar-
inn veit alveg hvað um er að ræða vegna
þess að hann var með í því að búa atriðin til,“
segir Óskar. Hann hefur þarna tæpt aöeins á
handritagerðinni en þaö var hluti af náminu ef
menn höfðu áhuga á. Peninga til kvikmynda-
gerðar fá nemendur hjá skólanum, vissa uþþ-
hæð á ári. Þá gerði Óskar myndina SSL-25
sem fjallar um öryggissveit með hernaðarívafi
sem starfaði í Reykjavík. Myndin var sýnd í
Regnboganum og í sjónvarpi. Eftir að hann
hafði afgreitt SSL-25 hófst hann handa við
undirbúning og handritaskriftir að Sódómu
Reykjavík.
TVEIR SÓDÓMUMÁNUÐIR
„Ég byrjaði á því fyrir þremur árum, lagði
handritið fyrir Kvikmyndasjóð og fannst það
vera bara tilbúið eftir tveggja mánaða skriftir.
En ég var svo heppinn að fá handritsstyrk
þannig að ég gat unnið það frekar og sé ekki
eftir því,“ segir Óskar en fram til þess að hann
fékk styrkinn hafði hann unnið við auglýsinga-
gerð, hönnun á plötuumslögum og ýmislegt
fleira. Hefur hann einhvern tímann veriö í
fastri vinnu? „Nei, sennilega ekki - ekki lengur
en í það mesta þrjá mánuði í senn á sama
stað,“ svarar Óskar.
Það ber á góma hvernig hann kom handrit-
inu á framfæri. Hvernig nær hann framleið-
andanum á sitt band? er spurningin en fram
hefur komið í spjallinu og er skrásett hér með
að lestur handrita er eitthvað það leiðinleg-
asta sem Óskar tekur sér fyrir hendur, sér-
staklega vegna þess hve mikið er af ýmiss
konar tæknilýsingum og slíku í handritunum.
Jón Ólafsson í Skífunni, framleiðandinn, virð-
ist ekki hafa sett þetta fyrir sig. „Ég fór reynd-
ar ekki til hans sjálfur meö handritið en hann
sýndi því mikinn áhuga, jafnvel áður en ég
fékk framleiðslustyrkinn.“ Og lagði hann í
þetta mikla peninga? „Ja, aðallega aðstöðu
og tengsl við hina og þessa. Auk þess er
mjög þægilegt að þurfa ekki aö standa í þess-
um málum sjálfur, til dæmis núna myndi ég
ekki hafa snefil af tíma eða peningum til að
kynna myndina. Ef svo væri myndi þetta allt
saman falla um sjálft sig. Þess í stað þarf ég
engar áhyggjur að hafa, hef bara lokiö mínu
hlutverki."
FERSKLEIKINN HORFINN
Eins og hér hefur glögglega komið fram hefur
Óskar Jónasson komið nokkuð víða við í fs-
lenskri listsköpun, bæði á tjaldi og sviði -
raunar víðast hvar. Hver telur hann að sé
gæðastaðall íslenskra leikhúsa og kvik-
mynda? „Ööö, mér finnst þetta svona upp og
niður. í báðum þessum miðlum finnst mér gert
alltof mikið sem á vantar herslumuninn. í bíó-
myndum finnst mér ferskleikinn sem fylgdi
Landi og sonum vera horfinn. Það er eins og
kvikmyndagerðarbarn íslands hafi átt í miklum
erfiðleikum með að stíga sitt annað skref.
Menn sem hafa gert myndir vilja gera aðrar
stærri og meiri, betri og dýrari. Markið hefur
verið sett of hátt.“
Barn, segir hann. Hvað um yngstu börnin,
Veggfóður og Sódómu Reykjavík? Hver er
helstur munur á þessum myndum að mati
höfundar Sódómunnar? „Veggfóður er að lýsa
Reykjavík eins og Jonna og Júlla finnst hún
vera en Sódóma er ævintýraheimur, fantasía,
undirheimaklíkur og allir í henni eru svolítið
svona ýktir. Myndin er samt í ágætum tengsl-
um við raunveruleikann og að auki er þetta
meiri grínmynd heldur en Veggfóðrið," segir
Óskar og fram kemur að hann er ánægður við
útkomuna. Hann segist sjá það sama á tjald-
inu núna og hann sá í stöfunum á tölvuskján-
um.
Náði hann einhverju ekki fram sem hann
vonaðist til í handritinu? „Jú, það er yfirleitt
eitthvað sem næst ekki en ekki í þessari
mynd. Ég hef lent í þessu í skólanum og það
olli því að ég nennti ekki að klippa þá mynd til
enda. Mér fannst aðalleikarinn þar gersam-
lega hafa brugðist. Ég reyndi að klippa þetta
en nennti því ekki, vildi ekki sjá einhverja
málamyndaniðurstöðu.'1
Hvað hefði gerst ef þetta hefði komið upp við
tökur á Sódómu? „Sko leikarinn er aldrei svo
lélegur að hann geti ekki farið með textann
sinn og þá hefði það endað á filmunni. Þarna
væri þá farið með réttu orðin, leikarinn væri á
réttum stað og kannski í réttum fötum en ekk-
ert meira.“ Er vonlaust að búa til hundrað pró-
sent pottþétta mynd eftir hugmyndum handrits-
höfundar? er næsta sþurning sem Óskar fær
því það skín svolítið í gegn hjá honum að hann
þurfi stundum - og oft - að fara einhvern milli-
veg, geti ekki verið einráður harðstjóri. „Maður
þarf oft að varpa boltanum til leikarans og
maður þarf að leggja mjög mikla áherslu á aö
velja rétta fólkið til þess að leika.
ÓFRAMFÆRINN LÚÐI
Ég prófaði mjög marga stráka í aðalhlutverk-
ið, stráka sem gætu aðlagast mínum hug-
myndum. Björn Jörundur, sem ég þekkti ekk-
ert en sá í Poppkorni í sjónvarpinu, er til
dæmis alls ekki þessi týpa sem hann leikur í
myndinni en persónan, sem hann leikur, er
mjög óframfærinn lúði. Bjössi er ekki þannig
en hann virtist gera þetta passlega kæruleys-
islega, akkúrat eins og ég sá karakterinn í
prufutökunum. Síðan getur Bjössi leikið mann
sem er rétt innan við tvítugt og er svolítið inn-
undir mömmu sinni ennþá, vinnur bara á
verkstæðinu. Ef hann væri eldri, langt geng-
inn þrítugt til dæmis, þá hefði þetta orðið af-
brigðilegt, gæti aldrei gengið og þannig hefði
þetta orðið einhver sálfræðileg vandamála-
rnynd," svarar Óskar og við förum ekki nánar
út í þessa viðkvæmu sálma heldur allt aðra
handleggi, tökur og fleira.
Nám hans berst í tal í þessu samhengi,
fimm ára kvikmyndagerðarnám sem ekki
margir íslendingar hafa að baki enn sem kom-
ið er. Hvernig ættu menn að bæta kvikmynd-
irnar? „Helst með því að gera smærri kvik-
myndir, stuttmyndir til dæmis. Á þær virðist
vera litið sem einhvers konar fhlaupavinnu
miklu frekar en almennilega kvikmyndagerð
sem er náttúrlega kolrangt. Ég held að það sé
einmitt mjög gott og raunar einnig erfitt form
vegna þess að maður þarf að búa til persónur
og kynna þær á svo stuttum tíma, miklu styttri
en í fullri lengd.“ Ætla menn sér um of með
því að byrja á myndum í fullri lengd? „Ja, ég
veit ekki. Það er ekki hægt að segja að ég
hafi sjálfur setið auöum höndum eftir að ég
kláraði skólann. Mönnum sem hafa gert lengri
myndir finnst kannski að það sé auðveldara
eftir því sem þeir gera fleiri," svarar Óskar og
talið berst að löngum vinnslutíma.
„Manni verður meö tímanum alveg sama
um hluti undir lok tökutímabils, það verður
ekki eins og í upphafi. Maður hefur séö mynd-
ir sem teknar eru í tímaröð myndarinnar. Þær
eru góðar í upphafi en fer hrakandi eftir því
sem nær dregur endinum. Ég hef séð margar
Leikgerö og leikmynd leikritsins Þrúgur reiöinnar vöktu gífurlega athygli. Óskar hélt sig vera
aö gera einfalda hluti en þetta var þaö flóknasta sem leikhúsið hafði lent í. Hér má sjá KK og
Þóreyju Sigþórsdóttur sem bæói fóru meó veigamikil hlutverk í sýningunni.
Ljósmynd: Magnús Hjörleifsson
20.TBL. 1992 VIKAN 27