Vikan - 29.07.1993, Blaðsíða 42

RAGNAR JONASSON ÞYDDI
SMASAGA EFTIR AGOTHU CHRISTIE
AGATHA CHRISTIE
DROTTNING SAKAMÁLASAGNANNA
Agatha Christie fæddist áriö 1890 í
bænum Torquay á Englandi. Faöir
hennar var maður aö nafni Frederick
Miller og því var fæðingarnafn hennar Agatha
Miller. Áriö 1914 giftist hún Archie Christie en
þá var fyrri heimsstyrjöldin hafin. Agatha vann
á sjúkrahúsi á þeim tíma og kom þaö henni
aö góöum notum viö skrifin síðar meir.
Fyrsta bók hennar kom út árið 1920, The
Mysterious Affair at Styles (kom út f íslenskri
þýöingu 1963 og var þá nefnd Flús leyndar-
dómanna). Þar kynntust lesendur sérvitra
belgíska einkaspæjaranum meö furöulega yf-
irskeggið, Hercule Poirot. En þó náöu bækur
Agöthu ekki verulegri athygli fyrr en áriö 1926
þegar hún sendi frá sér bókina The Murder of
Roger Ackroyd (sú bók hefur veriö gefin út í
tveim þýöingum, Poirot og læknirinn, 1945 og
1971, og svo árið 1984 undir nafninu ... og
ekkert nema sannleikann). Þetta er af mörg-
um talin besta bók hennar enda er hún snilld-
arlega uppbyggö meö óvæntum endi en þaö
einkennir einmitt flestar bækur hennar.
Agatha komst sjálf í fréttirnar þegar hún
hvarf í nokkra daga eftir aö eiginmaður henn-
ar vildi fá skilnað. Hún fannst fljótlega á hóteli
undir ööru nafni og enn þann dag í dag er
hvarf hennar mikil ráögáta. Eftir skilnaöinn
giftist hún breskum fornleifafræðingi, Max
Mallowan. Hún samdi nær sjötíu skáldsögur á
ferli sínum og á annaö hundraö smásögur.
Agatha Christie lést árið 1976.
Óumdeilanlega eru Hercule Poirot og
fröken Marple frægustu persónur hennar.
Poriot var, eins og áöur segir, fyrsta persónan
hennar og hún hélt áfram að semja um hann
fjöldann allan af bókum sem margar hverjar
hafa nú náö heimsfrægð, svo sem Murder on
the Orient Express (Austurlandahraðlestin,
1972), Death on the Nile og Evil Under the
Sun (Sólin var vitni, 1983). í sumum bókanna
um Poirot haföi hann vin sinn, Arthur
Hastings, sér til halds og trausts en Hastings
var ekki eins snjall og Poirot og minnti stund-
um á Watson lækni í sögunum um Sherlock
Holmes.
Fröken Marple kom fyrst fram á sjónarsvið-
iö í The Murder at the Vicarage (Dauöinn á
prestssetrinu, 1990) en síðasta bókin um
hana kom út áriö 1976. Ekki má svo gleyma
þeim Tommy og Tuppence, sem voru ung
hjón sem leystu ýmsar dularfullar ráögátur, og
muna ef til vill margir eftir þeim úr sjónvarps-
þáttaröðinni Skarpsýn skötuhjú (Partners in
Crime) sem Sjónvarpiö sýndi á sínum tíma.
Agatha samdi einnig bækur þar sem enginn
ákveðinn spæjari er í aöalhlutverki og þar á
meðal er bókinn Ten little Niggers (Blámanns-
ey, 1949 / Tíu litlir negrastrákar, 1992) sem er
ótvírætt ein besta bók hennar og jafnframt ein
frægasta leynilögreglusaga allra tíma enda
hefur hún veriö kvikmynduð mörgum sinnum.
Ekki má gleyma leikritum Agöthu Christie en
þau hafa einnig átt sinn þátt í því aö gera
hana fræga. Flestir kannast viö leikrit eins og
Witness for the Prosecution (Vitni saksóknar-
ans) og The Mousetrap (Músagildran) sem
hefur veriö sýnd áratugum saman.
í meðfylgjandi smásögu er aöalpersónan
engin önnur en fröken Marple. Smásagan,
sem heitir Innbrotiö (The Affair at the Bunga-
low), hefst á því að ung leikkona, Jane Helier,
ákveöur aö segja fröken Marple og vinum
hennar frá dularfullu glæpamáli og þau ætla
aö reyna aö glíma viö þaö sér til afþreyingar.
Nú er þaö spurningin hvort þú, lesandi góöur,
stenst fröken Marple snúning. □
Eg man eftir sögu sem ég get sagt ykkur,
sagði Jane Helier. Á fallegu andliti
hennar var ánægjubros sem minnti á
krakka sem vonaðist eftir hrósi. Þetta bros
hafði hrifiö áhorfendur í Lundúnum á hverju
kvöldi og gert Ijósmyndara ríka.
„Ein af vinkonum mínum lenti í þessu,“
sagöi hún varfærnislega.
Viðstaddir hvöttu hana í eilítið uppgeröar-
legum tón til aö halda áfram. Bantry ofursti,
frú Bantry, Sir Henry Clithering, Lloyd læknir
og fröken Marple voru öll sannfærö um aö
„vinkonan", sem Jane talaði um, væri engin
önnur en Jane sjálf. Þau töldu meö öllu ó-
mögulegt aö hún myndi eftir eöa heföi áhuga
á öörum en sjálfri sér.
Hún hélt áfram. „Vinkona mín - ég vil ekki
nafngreina hana - var leikkona, vel þekkt leik-
kona.“
Þetta kom engum á óvart. Sir Henry
Clithering hugsaöi með sér hversu margar
setningar hún segöi áöur en hún gleymdi sér
og segöi „ég“! staðinn fyrir „hún“.
„Þessi vinkona m!n var á feröalagi úti á
landi en þetta átti sér staö fyrir einu eöa
tveimur árum. Ég held aö ég ætti ekki að
nefna staðinn. Þetta var bær nálægt á og ekki
langt frá Lundúnum. Ég get kallaö hann..."
Hún hikaði djúpt hugsi. Hún virtist jafnvel
eiga í erfiðleikum með aö búa til einfalt staö-
arnafn. Sir Henry kom henni til bjargar.
Hann lagöi til aö hún kallaði bæinn Árþorp.
„Ó, já, þaö er fínt. Árþorp. Ég skal muna
þaö. Jæja, eins pg ég sagöi var þetta - var
vinkona mín - í Árþorpi meö leikhópnum sín-
um og mjög furðulegt atvik átti sér stað.“
Hún hnyklaði augnabrýnnar.
„Þaö er svo erfitt aö koma þessu vel frá
sér,“ sagöi hún mæðulega. „Ég rugla þessu
öllu og byrja áreiöanlega á öfugum enda.“
„Þér gengur mjög vel,“ sagöi Lloyd læknir í
uppörvandi. „Haltu áfram.“
„Jæja, þaö gerðist dálítiö undarlegt. Vin-
kona mín var beðin um aö koma á lögreglu-
stöðina sem og hún gerði. Þaö virtist hafa
verið framiö innbrot í íbúðarhúsi viö árbakk-
ann og ungur maður hafði veriö handtekinn
og hann haföi haft furðulega sögu aö segja.
Því var sent eftir henni. Hún haföi aldrei kom-
iö inn á lögreglustöð áöur en þeir voru mjög
vingjarnlegir viö hana - mjög vingjarnlegir."
„Eg trúi því,“ sagði Sir Henry.
„Aðstoðarvaröstjórinn bauö henni sæti -
eöa var þaö ef til vill varðstjóri. Auðvitað sá ég
undir eins aö þaö var um einhvern misskilning
að ræöa.“
„Jæja, jæja. Grunaði mig ekki?“ hugsaöi Sir
Henry.
„Þetta sagöi vinkona mín í þaö minnsta,"
sagöi Jane og virtist ekki hafa uppgötvaö mis-
tökin. „Hún útskýröi aö hún heföi verið aö æfa
ásamt varaleikaranum sínum á hótelinu og aö
hún heföi aldrei heyrt minnst á þennan
Faulkner. Og svo sagöi aðstoðarvarðstjórinn:
Ungfrú Hel...“
Hún hikaöi og roönaöi.
Sir Henry kom meö uppástungu: „Ungfrú
Helman,“ sagöi hann meö glampa í augunum.
„Já, þaö dugar. Þakka þér fyrir. Hann
sagði: Jæja ungfrú Helman, ég taldi aö það
hlytu aö vera mistök þegar ég vissi aö þú
dveldir á Brúarhóteiinu. Og hann spuröi mig
hvort ég heföi eitthvaö á móti því aö hitta -
eöa sagði hann hitta? Ég man þaö ekki.“
Sir Henry reyndi aö hressa hana. „Þaö gerir
ekkert til.“
„Jæja - hitta unga manninn. Svo aö ég
sagðist auövitað ekkert hafa á móti því. Og
þeir náöu ! hann og sögöu aö þetta væri ung-
frú Helier og - ó, ó!“ Jane hætti skyndilega.
„Láttu þetta ekki á þig fá,“ sagöi fröken
Marple góðlega. „Þaö mátti búast viö því aö
við myndum geta upp á því og þú hefur hvorki
látið uppi nafniö á staönum né annaö sem
máli skiptir."
42 VIKAN 15. TBL. 1993