Vikan - 21.12.1999, Síða 22

„Vígslan sjálf uerður mér eft-
irminnileg uegna atuiks sem
gerðist í kirkjunni. Ég flutti að
sjálfsögðu prédikun. Þar sem
petta uar í upphafi Kirkju-
bings uar messan uel sótt og
kirkjan næstum full. Forseti
íslands uar meðal kirkjugesta
og sat í stúku sinni and-
spænis prédikunarstólnum,
horfði ég í áttina til hans
begar ég flutti mál mitt og
ueitti buí ekki athygli huað
uar að gerast á suölunum
hinum megin. Þar hafði tekið
sér stöðu drukkinn maður,
sem sueiflaði höndunum til
áhersluauka er honum botti
ég segja eitthuað bitastætt,
og honum botti tiest af buí
sem ég sagði uera harla gott.
Eftir almenna kirkjubæn fer
ég ofan úr stólnum. Heyri ég
bá að einhuer kemur á eftir
mér niður stigann og missir
sá fótanna og ueltur í fangið
á mér eins og kefli. Þar kom-
inn faðmar hann mig og seg-
ir: „Hl hamingju, elsku uinur,
bú ert okkar maður!" Seinna
meir botti petta uera spá-
mannlegt atuik."
Suo segir séra Jón Bjarman
frá í nýútkominni æuisögu
sinni og uið lestur hennar
kemur í Ijés að umrætt atuik,
sem gerðist uið uígslu hans,
reyndist eins konar fyrirboði
beirra miklu samskipta sem
Jón átti eftir að hafa uið und-
irmálsfólk í samfélaginu.
Með frið og réttlæti að leiðarljósi
Fyrsti fangapresturinn á
íslandi
Vikan mælti sér mót við séra
Jón Bjarman á köldum vetrar-
morgni og fékk hlýlegar mót-
tökur á notalegu heimili hans í
Kópavoginum. Séra Jón hefur
átt mjög fjölbreytta starfsævi og
deilir henni með lesendum sín-
um á hispurslausan og einlægan
hátt. Hann var m.a. fyrsti fanga-
presturinn á íslandi og gegndi
því starfi þegar Geirfinnsmálið
alræmda var tekið til meðferð-
ar. Hann segir frá afskiptum
sínum af því umtalaða sakamáli
og þeirri andstöðu sem hann
mætti þá. Á hreinskilinn hátt
fjallar séra Jón um bakhlið ís-
lenska réttarkerfisins eins og
hún birtist honum í því máli.
Jón hefur í gegnum tíðina lát-
ið sér annt um þá sem minna
mega sín og starf hans hefur að
mjög miklu leyti falist í að sinna
því fólki og veita því sáluhjálp.
En hvað á séra Jón við þegar
hann talar um huldufólk nútím-
ans? „Það eru þeir ólánsmenn
sem tilheyra þjóðfélagshópi
innan samfélagsins sem á af-
skaplega bágt og við hin gerum
okkur oft ekki grein fyrir tilvist
þeirra, eða jafnvel viljum ekki
vita af þeim. Þessir einstakling-
ar bjarga sér ekki með venju-
legum hætti og hafa stundum
rangt við í samskiptum sínum
við aðra. En það ber líka að
hafa í huga að réttlæti eins kann
að vera ranglæti annars.
Eg er nýkominn frá Bonn þar
sem við hjónin tókum þátt í 50
ára afmæli ICYE samtakanna
(International Christian Youth
Exchange). Þar flutti ég aðai-
ræðu og er heiðursforseti sam-
takanna svo lengi sem ég lifi.
Eftir að afmælisráðstefnunni var
iokið fór ég á fund hjá The
European Committee for the
Prevention of Torture and
Degrading Treatment or Punish-
ment í Strasbourg. Heitið á
nefndinni er tilvitnun í 3. grein
mannréttindasáttmála Evrópu-
ráðsins en það er hliðstætt
Mannréttindadómstólnum.
Nefndin berst gegn óviðeigandi
Horfðist í augu
uið sekt fanganna
með beim
meðferð fanga. pyntingum og
hvers konar niðurlægjandi með-
ferð á þeim. Eg hef verið þar
starfandi frá 1992 og hef lengst-
an starfsaldur en mínu tímabili
þar lýkur í mars næstkomandi.
Þarna voru saman komnir
margir helstu mannréttinda-
frömuðir samtímans.
„Ég vann meðal annars sem
æskulýðsfulltrúi Þjóðkirkjunnar
en innst inni gerðist sú spurning
sífellt áleitnari hjá mér hvort
kirkjan hefði ekki fyrirmæli frá
frelsaranum um að prestur
skyldi vitja þeirra yfirgefnu,
lækna sjúka og vitja þeirra sem
hungrar og þyrstir eftir réttlæt-
inu. Ég kynntist mörgum hinna
yfirgefnu í gegnum starf mitt og
taldi að kirkjan ætti að þjóna
þeim sem aðrir hefðu yfirgefið.
Mér fannst ég ekki lengur á
réttum stað. En þessi mál
skýrðust fljótlega í huga mínum
þegar ég var ráðinn sem fyrsti
fangelsisprestur á íslandi, en
það var árið 1970. Ég fór í vitj-
anir í fangelsin og þar kynntist
ég sárri hryggð, iðrun og blygð-
un manna sem höfðu afvega-
leiðst í lífinu. Það var ekki pré-
dikunarstóll í fangelsunum og
fyrst um sinn saknaði ég þess
dálftið. En síðar varð mér ljóst
að fyrir þann sem stendur í
stólnum er hann fremur brjóst-
vörn og vígi en skotpallur. Ég
var fyrst og fremst prestur fang-
anna en ekki stofnunarinnar
eða refsikerfisins."
Það kemur fram í bókinni Af
föngum og frjálsum mönnum
að séra Jón bar aldrei lykla og
með því sýndi hann óskil-
greinda samstöðu með föngun-
um því dyr voru þeim einnig
lokaðar. Hann segir í endur-
minningum sínum að hann hafi
litið á starf sitt sem kristilega
sálgæslu: „Starfið fólst í því að
sitja við hlið þess sem haföi
orðið uppvís að lögbrotum,
jafnvel hinu versta óhæfuverki.
Ég sat við hlið hans og horfðist
í augu við sekt hans og afleið-
ingar hennar. Þetta var erfið
staða.
Börn í fangelsum
Þegar ég var fertugur hélt ég
til Minneapolis í Minnesota í
Bandaríkjunum þar sem ég
dvaldi við nám á vegum
Council of International
Programs for Social Workers
and Youth Leaders en það
reyndist mér dýrmætt nám. Ég
22 Vikan