Menntamál - 01.03.1935, Síða 52

50
MENNTAMÁL
mannkynsins: bækurnar. Leikni í að leita að, finna og velja
einmitt það, sem við á og nota þarf.
Barnið er „maður, en engin tunna“. I það er ekki hægt að
ausa til geymslu hverju, sem verkast vill, hvorki af vísidómi
og fróðleik né öðru. Það hugsar og ályktar, vill og finnur til.
Hugsun þess er að vísu hlutlægari og nær skemmra út í víð-
áttu rúms og tíma, en fullorðins rnanns, og vilji þess er frem-
ur háður tilfinningum en hans. En þetta mannlega barnseðli ger-
ir það að verkum, að barnið vill sjá tilgang í störfum sínum, og
ef það sér hann ekki, brynjar það sig gegn þeim með andúð,
vinnur aðeins það, sem ekki verður hjá komizt og verst áhrif-
urn af starfinu. En ef 'barnið vinnur að settu, lokkandi tak-
marki, ljósu, hlutkenndu og ekki of fjarlægu, skerpir áhuginn
viljamagn þess og eykur aíköstin stórum og æfinguna, og
þroskaáhrif starfsins um leið. Og þá kemur vinnugleði heil-
brigðs barns, gleðin af að lifa eitthvað, skapa og finna sjálfan
sig vaxa, og gerir starfið að nautn. En til þess þarf höndin
að fá að vinna með heilanum. Af starfinu þarf að vera sýni-
legur — og helzt fagur — ávöxtur, sem barnið getur séð vaxa,
um leið og það finnur getu sína og leikni aukast.
Að þessu atbuguðu, liggur það ljóst fyrir, að lexíuskólinn
getur ekki unnið það verk, sem skóliun nútímans ef ætlað og
þeir verða að afkasta. Fyrir honum eru námsgreinar, bókstafir
kennslubókanna og námsskráin aðalatriðið, en ekki barnið —
maður framtíðarinnar. Hann virðir ekki vilja barnsins, áhuga-
efni, langanir, fróðleiksþrá um efni, sem leita á huga þess,
starfshvöt þess, sköpunarþörf og rnarga aðra góða og helga
eiginleika, sem móta eiga líf og gæfu framtíðarinnar. Jú, hann
virðir þetta, ef svo óliklega vill til, að það kemur heim við
kröfur, áætlanir og vilja kennarans og beinist að lexíunni, sem
sett var fyrir og á að muna, í náttúrufræði Bjarna eða sögu
Þorleifs. Annars treður hann það niður. Og árangurinn verð-
ur og hlýtur að verða þessi, sem alkunnur er: Leiði barnanna
á þessu tilgangslausa (frá þeirra hlutræna sjónarmiði) og hrút-
leiðinlega lexíustagli, andúð gegn skólanámi og ósjálfráð vörn