Menntamál - 01.10.1953, Qupperneq 5

MENNTAMÁL
71
indum víða um Noreg, oftast fótgangandi. Var honum
vel tekið og vinsamlega.
Haustið 1877 fór Guðmundur til Askov í Danmörku, en
þá var það menntasetur komið í fremstu röð norrænna
lýðháskóla. Þar var hann við nám þrjá vetur og kennari í
íslenzku og fleiri greinum fjórða veturinn. Vann hann
á sumrin hjá dönskum bændum, en fór smám saman að
halda fyrirlestra um Island og íslenzkt þjóðlíf eins og
hann hafði gert í Noregi.
Haustið 1881 kom Guðmundur heim, staðráðinn í því
að berjast þar fyrir framgangi lýðháskólahugmyndarinn-
ar. Var ætlun hans sú, að stofna hér skóla í anda stefnu
þeirrar, er hann hafði kynnzt í Gausdal og Askov, „til að
glæða verklega og munnlega upplýsing,“ eins og hann
komst að orði.
Þungur reyndist Guðmundi róðurinn, enda áraði illa
á íslandi um þær mundir. Voru þá hin mestu harðæri,
vesturfarir í algleymingi, og hafði víða gripið um sig
megn ótrú á landið og framtíðarmöguleika þess.
Þó að erfiðlega gengi, gafst Guðmundur ekki upp fyrr
en í fulla hnefana. Tók hann nú að rita í blöð fjölda greina
um menningar- og framfaramál, en var allþunglega tek-
ið. Var honum borin á brýn framhleypni og þarflaus af-
skiptasemi af málefnum, sem aðrir þóttust bera meira
skynbragð á en hann. Erfitt reyndist honum einnig að
koma skólahugmynd sinni á fastan fót, þrátt fyrir þraut-
seigju og óbilandi trú á mikilvægi þeirrar starfsemi. Hef-
ur hann sjálfur lýst þeirri viðleitni sinni svo:
„Svo fór ég um tíma til séra Arnljóts [Ólafssonar á
Bægisá]. Reyndist hann mér ætíð manna bezt. Hélt svo
tímaskóla þar fyrsta veturinn og fjölda fyrirlestra við
Eyjafjörð. Annan veturinn hélt ég skóla á Litlahamri í
Eyjafirði og svo fyrirlestra hingað og þangað. Þriðja
veturinn skóla í Laufási, og tvo næstu vetur á Akureyri,
og fyrirlestra jafnframt. Var það í rauninni lýðháskóli, er