Heima er bezt - 01.01.1957, Side 14

Jón Sigurðsson, fulltrúi i hlaupareikningi.
ríkisins. Má í því sambandi nefna lán, er deildin hefur
veitt vegna áfalla af völdum óþurrka og harðinda, til
raforkuframkvæmda í dreifbýlinu o. s. frv. Þá er eitt
cnn ótalið, sem miklu skiptir, að Sparisjóðsdeildin veitir
Ræktunarsjóði og Byggingarsjóði oft lán til bráða-
birgða, sem eiga að endurgreiðast síðar, þegar tekizt
hefur að útvega þeim stofnfé á annan hátt með kjör-
um, sem eru betur við hæfi þeirra en fé með almenn-
um bankakjörum. Sama má raunar segja um veðdeild,
þótt í smærri stíl sé. Stofnlánadeildum landbunaðarins
er því af þessari ástæðu og fleirum verulegur styrkur
að starfsemi sparisjóðsdeilarinnar í sama banka.
RÆKTUNARSJÓÐUR ÍSLANDS.
Ræktunarsjóður veitir lán til margs konar fram-
kværnda í landbúnaðinum, þó ekki íbúðarhúsa núorðið.
Lánstíminn er í framkvæmd 10—20 ár og ársvextir 4%,
og eru vextir og afborganir greiddar með jöfnum árs-
greiðslum, sem nema nál. 7 1/2 % af lánsupphæðinni,
ef um 20 ára lán er að ræða (7,3582). Mestur hluti lán-
anna er veittur bændurn til framkvæmda á jörðum
þeirra, og hefur nokkuð verið gerð grein fyrir því
hér að framan, hverjar þær framkvæmdir eru. Sam-
kvæmt lögum hefur sjóðurinn þó heimild til víðtæk-
ari lánveitinga, t. d. til frystihúsa, sláturhúsa og mjólk-
urbúa, og hefur nokkuð verið veitt af lánum til slíkra
framkvæmda, þegar fé hefur verið fyrir hendi. Heimild
til veitingar bústofnslána hefur hins vegar ekki verið
notuð, og fjármagn fremur látið ganga til framkvæmda,
enda er þar um að ræða hlutverk sjóðsins frá önd-
verðu. Um tíma var nokkuð veitt af lánum til kaupa
á landbúnaðarvélum, en ekki reynst gerlegt síðustu árin
vegna vaxandi framkvæmda í sveitunum.
Samkvæmt lögum eru landbúnaðarframkvæmdir, sem
ríkisframlag er greitt til samkv. jarðræktarlögum, mæld-
ar eða „teknar út“ af trúnaðarmönnum búnaðarsam-
takanna og færðar á skýrslur, sem farið er eftir við
útreikning jarðræktarframlagsins. Út á þessar fram-
kvæmdir veitir Ræktunarsjóður lán samkvæmt skýrsl-
unum eftir sérstökum reglum, ef um er sótt, og eru
þau lán því lægri sem jarðræktarframlagið er hærra. Sé
um framkvæmdir að ræða, sem ekki er greitt jarðræktar-
framlag til (fjós, fjárhús, verkfærageymslur), er mann-
virkið virt af trúnaðarmönnum bankans, sem tilnefndir
eru í hverjum hreppi, og sú virðing endurskoðuð á
vegum bankans. Fer lánsupphæð eftir upphæð virð-
ingar. Lán þessi eru veitt gegn veði í jörðunum, og þarf
veðbókarvottorð því jafnan að fylgja umsókn um lán,
ásamt vottorði um „úttekt“ eða virðingu. Oftast eru
útihús virt, einnig þau, sem jarðræktarframlag er greitt
tiJ, og kýs bankinn þá aðferð, ef um verulegan bygg-
ingarkostnað er að ræða. Margir hafa umboðsmann í
Reykjavík við lántökuna, og þarf hann þá hafa skrif-
legt umboð til lántöku og veðsetningar á jörð, áritað
af vitundarvottum.
Hér fer á eftir skýrsla um fjölda lána úr Ræktunar-
sjóði, og samanl. lánsupphæðir árlega. Við athugun
upphæðanna þarf auðvitað að taka tillit til breytinga,
sem orðið hafa á peningagildi, og getur það þá verið
góð aðferð t. d. að breyta upphæðum í kýrverð (kú-
gildi) eins og það var á hverjum tíma:
Bjarni Jónsson, yfirmaður í endurskoðunardeild.
12 Heima er bezt