Heima er bezt - 01.01.1957, Page 34

enn meira mikilmenni, hafði norræna hetjan lagt ást-
ríki mikið á þessa eftirmynd hernaðarins. Hann tefldi
oftast við hinn hraustá og trausta Pólverja, snyrti-
mennið Stanislaus Poniatovski, og við Svíann Cristian
Albert Grothusen, göfuglyndan, gáfaðan og drottin-
hollan mann, en lét sér þó stundum lynda að tefla við
suma af tyrknesku liðsforingjunum, er með honum
voru. Voltaire minntist á nokkrar af skákra'unum hans
og Grothusens, en um tafl hans við Poniatovski vita
menn ekki annað en það, sem stendur hjá sænska sagn-
ritaranum Fryxell. Oss hefur ekki tekist að finna upp-
runa hinnar hlægilegu sagnar, að Karl konungur hafi
venjulega tapað í skáktafli, vegna þess að hann lék
konungi of fljótt út á skákborðið, þar eð hann hafði
mjög öfgamiklar hugmyndir um þýðingu þjóðhöfð-
ingja. Ef saga sú, sem hér er sögð, er sönn, sýnir það
berlega, að hann var alltof góður taflmaður til þess að
leika svo heimskulega.
Fortjald tímans er nú dregið upp, og vér sjáum Karl
konung og Grothusen sitja að tafli síðla dags í síðari
hluta janúarmánaðar 1713. Um morguninn höfðu þeir
riðið fram og aftur um víggirðingarnar, en í kring um
þær sátu nú þrjátíu þúsundir Tyrkja og Tartara í her-
búðum sínum. Enn voru Tyrkir ekki byrjaðir á hinum
áköfu áhlaupum, er hófust nokkrum dögum síðar, en
þeir sýndu konunginum umsetna við hverju hann mætti
búast, með því að skjóta við og við fallbyssu- eða
byssukúlum, sem þutu hvínandi yfir hús það, er kon-
ungur var í, og stundum gegnum það. Nú var liðið á
taflið, og hjá Karli konungi, sem lék hvítu mönn-
unum, stóð taflið miklu betur. Hann starði lengi á
taflstöðuna með hinni aðdáanlegu ró, sem hann kunni
S VART
Stöðumynd I.
Hvitur mátar í þremur leikjum.
svo vel að bregða á sig, þegar hann var í hættu stadd-
ur, loksins boðaði hann mát í þremur leikjum.
Hann var varla búinn að sleppa orðinu, þegar kúla
mölvaði rúðu í glugganum og endaði rás sína með því
að taka af borðinu og mola í smátt hvíta riddarann á
kóngsreitnum (el). Konungur, sem var að hallast aftur
á bak í stólnum, með rólegu gleðibragði og ánægju við
sjálfan sig út af sigrinum, virtist í fyrstu gramur við
þennan herskáa og óvænta leik. En Grothusen, sem ekki
var jafnoki konungs að geðstillingu, þó hann líktist
honum talsvert að ýmsu leyti, hrökk skelkaður upp af
stólnum. Konungur stillti hann með hæðnishlátri og
mælti: „Hvar er hinn riddarinn minn, Grothusen?
Finndu hann og reyndu svo að finna mátið. Það er
sannarlega nógu laglegt til að borga þér fyrir ómakið.“
En áður en ráðgjafinn var búinn að finna riddarann,
sá konungur, að taflstaðan var mjög einkennileg, hann
rétti því Grothusen aftur riddarann, sem hann kom
með, og starði nokkrar mínútur fast á borðið. Loks-
ins leit hann upp brosandi: „Ég held að við þurfum ekki
riddara við, ég held að ég geti staðið mig við að gefa
þér hann aftur, og samt gjöra þig mát í fjórum leikj-
um.“
S VART
Stöðumynd II.
Hvitur mátar i fjórða leik.
Þótt leitað sé í sögu taflsins allt frá dögum Sissa og
niður til tíma Morphys, munu menn ekki finna eins
undarlegt atvik, og það er nú greinir frá! Því hver
skyldi trúa því, að rétt í því konungur hafði þannig
boðað mát í annað sinn, þaut ný byssukúla beint
gegnum opnar dyrnar og lenti eins óskeikul og sú fyrri
á taflborði konungs. Hvíta peðið á öðrum hróksreit
(h2) fór í gólfið. Grothusen, sem mundi eftir hæðnis-
32 Heima er bezt