Heima er bezt - 01.09.1964, Page 22

SVEINBJÖRN JÓHANNSSON, DALVÍK:
LítiII frásöguþáttur um
SJÓSÓKN SVARFDÆLINGA
Frá því um síðustu aldamót og til ársins 1925, eða
þar um bil, þótti tíðindum sæta ef hægt var að
ná fiski úr sjó á venjulegum bátamiðum, á tíma-
bilinu frá því í nóvember á haustin þar til í maí
á vorin, að undanskildum fáeinum fjörukóðum að vor-
inu og svo rauðmaganum, sem mátti telja nokkuð árviss-
an frá miðgóu og fram í maí.
Því var það, að menn fóru að taka sig upp um sumar-
málin, eftir að vorsílið (loðnan) fór að aflast hér á
Eyjafirði, og fara á mótorbátum með árabáta með sér
út til Grímseyjar og róa þaðan. Þannig fékkst oft tölu-
verður afli, en ætíð var þetta aðeins stubbfiskur, er hélt
sig eingöngu á grunnu vatni. Varð alls ekki vart á meira
dýpi en 10-20 föðmum, og bezt á 10-15 faðma dýpi.
Menn voru einstöku sinnum að prófa á miklu dýpra
vatni, allt ofan á 120 faðma, en þar varð sjaldan vart
við nokkura skepnu, varla blákóð eða gaddaskötur, hvað
þá meira. Virtist þetta gilda jafnt frammi við Grímsey
eins og upp við land. En eftir að kom fram í júní, mátti
telja nokkurn vegin öruggt að vorgangan kæmi. Þá fóru
menn að prófa, og varð jafnan uppi fótur og fit, þegar
til hennar fréttist.
Þessar fiskgöngur héldust vanalega í 4 til 6 vikur,
aflamagnið nokkuð jafnt allan tímann, en dálítið mis-
jafnt frá einu ári til annars. Svo snöggtók oft fyrir afl-
ann, eða hann minnkaði mikið á fáum dögum. Stundum
hélzt einhver reytingur um skeið, en yfirleitt þurfti eft-
ir honum á miklu dýpri mið, jafnvel 150-180 faðma.
Það var á árunum 1915-26, sem við gerðum út í
Grímseyjarleiðangra frá Dalvík með smábáta til að róa
á í stúffiskinn. Oftast voru 4-6 menn við hvert „úthald“,
eins og það var kallað. Var ekki róið með nema fáar
lóðir í einu, helzt ekki fleiri en 10, eða um 1000 öngla.
Veiðisvæðið var oftast nær mjög takmarkað, svo að
menn marglögðu stundum hver „ofan í annan“. Gat þá
stundum orðið allróstusamt við dráttinn, því hver
reyndi að bjarga sér eftir beztu getu, eins og gengur og
gerist.
Mótorbáturinn lá við keðju uppi við ey. í honum
voru 3 eða 4 af mönnum úthaldsins, en aðeins tveir í
árabátnum. Stundum færðu menn mótorbátana til, svo
að styttra yrði fyrir árabátana og fljótlegra að komast
á milli. Róðrarmennirnir skiluðu lóðum og afla yfir í
mótorbátinn, og átti helzt að vera til beitt lína handa
þeim í næstu lögn, hvenær sem þeir komu. Var þetta
reynt eins og mögulegt var, en oft var mikið að gera
hjá þeim, sem tóku á móti og beittu, því að þeir þurftu
h'ka að gera að aflanum og koma honum fyrir. Fiskurinn
var allur saltaður jafnharðan, og varð það aÆgerast með
mestu samvizkusemi. Var oft erfitt að athafna sig við
þessi störf, því að plássið var takmarkað og fátt um
þægindi. Saltið var gjarnan í pokum, sem færa þurfti
til í bátunum eftir því sem fiskurinn kom í lestina, og
að sjálfsögðu var saltað beint úr pokunum, svo þægilegt
sem það nú var.
Tíminn, sem fór í hvern túr gat orðið upp undir
viku, en það fór auðvitað eftir veðurfari og aflabrögð-
um í hvert skipti. Oft var svo alvarlegt fiskleysið og
gæftaleysið, að farið var með beituna á blikkpönnum
upp á Ey og þær grafnar niður í snjóskafla, svo að sílið
héldist lengur óskemmt, eða nothæft. Var venjulega
nægur snjór til þessara hluta vestan til á eynni fram
eftir vorinu.
Svo kom stundum fyrir, að veiðin var bara mikil,
veðrin stillt og skemmtileg. Gekk þá allt náttúrlega vel.
Akaflega var þröngt um mannskapinn í þessum úti-
legum á litlu mótorbátunum. Þeir voru þægindasnauðir
og ætlaðir færri mönnum. Var því óhætt að segja, að
oft reyndi mjög á þolinmæði og stillingu, svo að komizt
yrði hjá árekstrum.
Margir þessir túrar voru skemmtilegir. Einu sinni
kom til dæmis svo mikill fiskur upp vestur af Básavík,
að segja mátti að stæði á hverjum lcróki, svo að í venju-
legt fjögurra manna far var ekki hægt að taka af fleiri
en fjórum lóðum (c. a. 400 önglum), því að þá var
drekkhlaðið. Allt var þetta 14-18 tommu fiskur, og
mátti heita óslitin og jöfn veiði í tvo sólarhringa. f það
skiptið voru úthöldin ekki nema þrjú, en eftir þessa
hrotu hafði einn báturinn fengið 10 skpd. á eina hálf-
tunnu af sílisbeitu. Að liðnum þessum tveim dögum
spiltist veður, en eftir að hægði aftur varð ekki nema
reytingsafli. Þá voru líka bátarnir orðnir margir.
334 Heima er bezt