Heima er bezt - 01.09.1964, Qupperneq 28

Mannsmynd i Dimmuborgum.
hún þá samstundis að steini, en kryppan á baki hennar
er silungskippan. Hefur hún staðið þarna, sem steingerð
kona, allar aldir síðan.“
Lesendur þessa þáttar munu strax veita því athygli,
að bak við þessar tröllasögur leynast líkingar úr mann-
lífinu og sannleikskorn. í þjóðsögunum eru tröllin jafn-
an látin vera öllum mönnum tryggari, og þau bregðast
aldrei skyldum sínum eða því, sem þau hafa lofað. En
í þessum þjóðsögum kafar þjóðsagan enn dýpra. í fyrri
sögunni gleymir unga tröllkonan sér, vegna ástar á
unnusta sínum og trúmennsku við gefin loforð, en í
þeirri síðari vegna veiðiáhuga og ágimdar. Þarna er
mikill munur á. I fyrri sögunni lætur tröllkonan lífið
vegna ástar og trúmennsku, en í þeirri síðari vegna
ágirndar og veiðiæsings.
En ef við lítum á þessar sögur sem líkingar eða spegil-
myndir af mannlegu lífi og lífsbaráttu manna og kvenna,
þá sjáum við það, að ástir og aurar, — ástalífið og fé-
græðgin, eru sterkir þættir í hinni ströngu lífsbaráttu,
og einmitt vegna þessara sterku þátta gleyma menn og
konur sér oftast, og lenda þá oft í tröllahöndum, ef svo
mætti að orðum komast. Þjóðsögurnar geyma oft mann-
lega speki og sannleikskorn, á bak við einfalda frásögn.
Þá kemur hér að lokum þriðja sagan um þessa stein-
gerðu tröllamey. Söguna hefur skráð í þessum búningi
Kristján Jónsson á Snorrastöðum, en hann sagði hana á
útvarpskvöldvöku Búnaðarfélagsins í vor. En efni kvöld-
vökunnar var allt af Snæfellsnesi. Saga þessi er mjög
tengd örnefnum á fjallgarðinum og víðar. — Þannig var
sagan sögð:
„A fjallsbrúninni austan Kerlingarskarðs stendur Kerl-
ingin, steindrangur í konu líki með byrði á baki. Þjóð-
sagan segir, að hún hafi eitt sinn á ungmeyjarárum sín-
um lagt upp um jólaleytið, þegar lengst var nótt, aust-
an úr Hítarhelli í Hítardal, Hallmundarhrauni eða Kili,
og fer þrennum sögnum um bústaðinn, en áfangastað-
urinn var vestur undir Snæfellsjökli að hitta Drang,
unnustann. Þetta varð henni mesta óhappaferð. Hún
lagði af stað með hest undir klyfjum, og var heysáta
öðru megin en skyrtunna á móti. Við útnorðanverðan
Hnappadal losnaði sátan úr höndunum og féll af hest-
inum, og þar er hún í hrúgu á Sátufjalli. Þá ætlaði meyj-
an sjálf að hanga á móti skyrtunnunni, og koma henni
þannig á leiðarenda. En slíkur baggaburður þreytir
hvem hest, enda gafst ldárinn upp eftir skamma stund,
og stendur hann enn á fjallgarðinum í hestslíki. Ekki
vildi kvinnan gefast upp við að koma skyrinu áleiðis,
þótt hesturinn bilaði og tók hún nú tunnana á bak sér.
Hún sá þó brátt, að nóttin myndi ekki duga henni með
svo hægri ferð, sem af byrðinni leiddi. Setti hún því
niður tunnuna, og er Skyrtunna nú einn af hæstu tind-
um fjallgarðsins. Nú stikaði ferðakonan stóram með
silungskippu á baki, sem hún hafði haft með sér að
heiman. En á brún Kerlingarskarðs tafðist hún við för
kristinna manna um skarðið og þar rann á hana dagur,
og varð hún að steini.
Af Drang er það að segja, að hann gekk út úr bú-
stað sínum í jöklinum og mændi í austur eftir ástmey
sinni. Hann vissi eins og Þorsteinn kveður, „að engan
vonin svíkur, sem væntir eftir svanna þeim.“ En vonin
sveik og var ekki svannanum um að kenna, heldur
grimmum örlögum. Dagurinn skein því í augu Drangs,
án þess hann veitti því nokkra athygli, og gerði hann
Ljósufjöll séð úr Miklaholtshreppi.
340 Heima er bezt