Heima er bezt - 01.02.1979, Qupperneq 13

„Anno 1744. Mánudaginn þann 6. júlí að Holtum í
Hornafirði setti sýslumaðurinn Sigurður Stefánsson hér-
aðsþing og nefndi eftirtalda menn til að sitja réttinn: Sig-
urð Ketilsson lögréttumann, Eirík Jónsson, Hall Gíslason,
Konráð Þórólfsson hreppstjóra, Eirík Jónsson fyrrum
hreppstjóra, Bjarna Jónsson, Ketil Jónsson og Jón Hin-
riksson, búendur. Mættur svo fyrir réttinum hreppstjórinn
Jón Sigurðsson, og var svo upplesið sendibréf Sigurðar
Narfasonar, til sýslumannsins dat. Hoffelli 25. nóvember
1743, hvað sýslumaðurinn meðtekið hafi 7da febrúar
þessa árs: hvar með Sigurður Narfason um kvartar að
hann stolinn sé sauðum, af Arngrími Jónssyni í Hoffelli,
en hann hafi meðgengið einasta eina veturgamla á tekið
hafa frá Sigurði, segist og hyggja Þorbjörgu konu Arn-
gríms í sinni sök flækta: óskar fyrir á réttur, og stefningar
yfir fyrrnefnd hjón: Bréfið áskrifað við réttinn Not: A:
Þessu næst framlagði hreppstjórinn Jón, beskikkelse
(skipun) sýslumannsins, til hans, máli þessu í réttinn
stefna, undir próf, dóm og lög, á þann 3. júlí þessa árs, en
það beskikkelsi er daterað 16. júní 1744, upplesið og af-
skrifað fyrir réttinum Not. B: Þessu næst framlagði
hreppstjórinn Jón stefningu, þessu máli af honum gjörðu,
til þeirra hjónanna, Arngríms Jónssonar og Þorbjargar
Þorbjörnsdóttur, til heimilis verandi að Hoffelli: Stefnan
kallar þau að mæta hér á þingstað þann 3. júlí þessa árs,
fyrir réttinum dóm að líða, fyrir þjófnað þann, þau gjört
hafi næstliðið ár, og síðan viðgöngu veitt, frá Sigurði
Narfasyni í Hoffelli, á einni veturgamalli á, hvað fyrir
Sigurður þau sakgefur. Stefnan er dat. 17. júní þessa árs,
með undirskrifuðu nafni hreppstjórans Jóns. Upplesin og
afskrifuð fyrir réttinn. Not. við acten C., vottanlega birt á
heimili greindra hjóna, Arngríms og Þorbjargar, þann
17da júní, og genpartur (endurrit) Þorbjörgu afhentur. /:
Opsættelse (frestur) í þessari sök, sem vegna forfalla gjört
var af sýslumanninum til þessa dags, var og upplesið, hvar
með tilkynnt var, að málefni þetta ætti nú fyrir að takast,
og viðkomendur aftur því aðvaraðir að mæta þess datum
að Stafafelli 28. júní næsta: Arngrími Jónssyni birt, og
copie afsent þar af, 1. júlí 1744, sem vottanleg uppáskrift
sýnir. Opsættelsið áskrifað við réttinn Not. D. Arngrímur
Jónsson og kona hans Þorbjörg Þorbjörnsdóttir mæta hér,
og meðkenna stefninguna, og opsættelsið, þeim birt, hvar
þau segjast hér komin, til andsvara þessu máli.:/ Þau
Arngrímur og Þorbjörg af réttinum tilspurð hvort þau
viðurkenndu þjófnaðinn á þeirri veturgömlu á frá Sigurði
Narfasyni í Hoffelli, svara þau uppá Já/: Þau aðspurð
hvenær það verið hafa, svara um veturnætur (tíminn
kringum fyrsta vetrardag) fyrra ársins. Þau eru tilspurð
hvort þau hafi nokkur orsök hér tildregið, hungur eður
harðindi, og bera þau það ei sér til málsbóta/: Enn þá
fremur aðspurð hvort þau nokkuð hafi til forsvars sér, og
kemur það ekkert fram /: heldur segjast að svo vöxnu
tilstandi, vilja dóm líða í þessu máli/: Og að málinu svo
rannsökuðu prætenderaði (krafðist) hreppstjórinn Jón /
actor (opinber ákærandi) í sök þessari vegna Sigurðar
Narfasonar / að af Arngrími dæmdar væru ekki einasta
þjófnaðar bætur, heldur og þar að auki process (máls-)
kostnaður/: Enn eftir framanskrifaðri rannsókn þessa
máls, tilnefnir sýslumaðurinn þá 8 menn, sem til réttarins
við þennan act voru öndverðlega nefndir, að þeir með
honum dóm afsegi (kveði upp) sem meðdómarar í þessu
máli /: hver svoleiðis féll af sýslumanninum og þeim
afsagður:/: Það er fyrir réttinum hér á þingi opinberlega
án nauðbeygingar meðgengið, af Arngrími Jónssyni og
konu hans Þorbjörgu Þorbjörnsdóttir, að þau hafi stolið
frá Sigurði Narfasyni að Hoffelli veturgamalli á um vet-
urnætur næstliðins árs/: hver stuldur metinn er af réttin-
um 10 álnir eður 20 fiska verð /: Forsvar upp á stuldinn
hefur Amgrímur og kona hans Þorbjörg ekkert fram
borið, þó þau margsinnis væru hér eftir-spurð: Því dæm-
um vér fyrrnefndir menn, með sýslumanninum Sigurði
Stefánssyni, að þau Arngrímur Jónsson og kona hans
Þorbjörg Þorbjörnsdóttir, skuli fyrir gjörðan og með-
kendan stuld, á þeirri veturgömlu á /Sigurðar Narfason-
ar/ sem fyrir smástuld opinberan um þau að fyrsta bragði
/missa sína húð í fangelsi: En í þjófsbætur betala þau til
Sigurðar Narfasonar eingildi eða tvígildi, eftir mati rétt-
arins, 30 álnir á landsvísu/: sem lúkt sé til Sigurðar á hans
heimili fyrir næstu Mikaelsmessu (Mikjálsmessa, 29.
sept.), og í málskostnað betala þau til Sigurðar 25 álnir,
verðaura, að sama termini undir aðför eftir lögum, ef þau
hafa þá ekki betalað. Og hafa þau nokkra midler sem
missast mega, auk þessara dæmdu sekta, frá þeirra, og
þeirra barna lífsnæring, þá hafa þau forbrotið þá sömu til
kóngsins. Dómurinn er byggður á konunglegri fororðn-
ingu (tilskipun) samt Norsku laga 6. bókar cap. 17, act 33
og 40. Dómurinn svo upplesinn hreppstjóranum Jóni
Sigurðssyni og þeim hjónunum Arngrími og Þorbjörgu
áheyranda, hvar aftur fylgdi straffsins álagning sama dag,
en kennivaldið athugar sína skyldu við nefndar persónur
nær þessarar dómslúttningar copíe því í hönd kemur. Að
framanskrifað hafi sVo á þessu Holta héraðsþingi fram-
farið meðkennir sýslumannsins hönd og nöfn, með vorum
hér undirsett. Anno, die et loco ut supra.“
Sigurður Stefánsson Sigurður Ketilsson Eiríkur Jónsson
Eiríkur Jónsson Konráð Þórólfsson Bjami Jónsson
Ketill Jónsson Hallur Gíslason Jón Henreksson
Á þessum tímum var um að ræða mjög mörg mál og
málaferli, sem nútímamönnum þykja smámál. Réttartil-
finning manna hefur að vísu jafnan verið misjöfn. Menn
sætta sig misjafnlega við misgjörðir, en fólk lét vitanlega
ekki svipta sig eignum eða mannorði bótalaust. Til dæmis
að taka, var manni einum stefnt fyrir að segja við annan
mann: „Þú ert bölvaður húðskelmir til orða og verka,“ og
„enginn aktar þig heldur en helvískan hund.“ Svona tiltal
þótti ærumeiðandi. Svona umtal getur að sönnu skapað
ákveðna mynd af persónu í hugum ókunnugra.
Eins og fram kemur af því sem hér að ofan stendur, var
Sigurður Narfason í Hoffelli árin 1743 og 1744, en ekki
verður séð, hvenær né hvaðan hann kom þangað. Á
bændatali frá árinu 1735 voru þrír bændur í Hoffelli. Einn
þeirra var Runólfur Narfason, sem vafalaust hefur verið
sonur Narfa Jónssonar í Hvammi. Þeir Runólfur og Sig-
urður hafa eflaust verið bræður. Menn þessir og bæjar-
Heima er bezl 49