Heima er bezt - 01.02.1979, Síða 25

bræður og Benedikt Gröndal (Svein-
bjarnarson) skáld voru systkinasynir
og þessvegna má finna lýsingu af
Lárusi í Dægradvöl Benedikts. Hún er
svona:
„ ... Lárus hafði „valbrá“, það er:
helmingurinn af andlitinu var eins og
blóðmarinn; hann var sterkur og
undarlegur, góður vinnumaður! ...“
Þessi maður hefst handa síðsumars
1857 eða í byrjun árs 1858 með smíði
íbúðarhúss úr timbri á Oddeyri. Hús
þetta fékk löngu síðar nafnið Lundur,
stendur enn, og hefur löngum verið
talið fyrsta húsið sem reist var á Odd-
eyri. Harla ólíklegt verður þó að telj-
ast að þar hafi ekki verið einhvers
konar verbúðir, jafnvel torfkofar,
vegna þeirrar útgerðar sem ávallt var
stunduð þaðan. A. m. k. kemur í leit-
irnar í manntali 1859 á Oddeyri hús
sem búið hefur verið í og enginn veit
hvaðan er komið. [99]
„Lundi“ er valinn staður langt inná
eyri og greinilega í samræmi við
þurrabúðarákvæðin sem drepið var á
í kaflanum um Fjöruna. Hér var
klókindalega að farið. Það gefur auga
leið að hús sem reist hefði verið út við
sjóinn hefði vakið miklu meiri athygli
og Eggert Briem hefði neyðst til að
láta stöðva þá smíði svo að segja þegar
í stað.
Lárusi tókst ekki að fullgera þetta
hús, því hann ..... varð sturlaður,
meðfram af drykk. og varð seinast —
raunar að óþörfu — sveitarlimur á
Álftanesi og var hjá Kristjáni Matt-
hiesen á Hliði og dó þar. ...“ segir
Benedikt frændi hans í Dægradvöl.
Eitt með síðustu embættisverkurn
Eggert Briem í Eyjafjarðarsýslu var að
annast um þennan óhamingjusama
mann, væntanlega fyrsta íbúa Odd-
eyrar, og hann sendir hreppstjórum
fyrirmæli:
„Sýslumaðurinn í Eyjafjarðar-
sýslu kunngjörir að handbóndamað-
ur, Lárus Hallgrímsson, getur V'egna
vitskerðingar ekki verið hér án þess að
hann sé varðveittur. Og þareð efni
hans hrökkva vart fyrir skuldum. þá
er afráðið að senda hann til átthaga
suður í Reykjavík. frá hreppstjóra til
hreppstjóra.
Eru því þénustusamleg tilmæli mín
að hlutaðeigandi hreppstjórar annist
um ferð hans suður, samkvæmt
reglugjörðinni frá 8da janúar 1834,
þannig að hann fái nauðsynlegt fæði
og hjúkrun, og leyfi ég mér jafnframt
að taka mönnum vara fyrir að láta
hann ekki sleppa frá sér, því hann
hefir nóg svokallað hrekkjavit, og
mega því þeir sem flytja hann ekki
yfirgefa hann fyrr en næsti hreppstjóri
hefir nóga menn sér til aðstoðar. Það
flýtur af sjálfu sér, að geti menn ekki á
annan hátt ráðið við hann, svo hann
hljóti að álítast bandóður, þá verða
menn að leggja bönd á hann.
Skrifstofa Eyjafjarðarsýslu 20. maí
1858.
Uppteikning
yfir fatnað þann sem Lárus Hall-
grímsson, er nú á að sendast suður
hefir meðferðis, auk þess sem hann
stendur í:
2nar utanhafnarbuxur, lnar nær-
buxur, skyrta röndótt, 5 pör sokkar
og poki.
Akureyri 20. maí 1858.“ [100]
í júlíblaði Norðra 1858 auglýsir
sýslumaður svo uppboð á eignum
Lárusar er skyldi fara fram uppi á
Eyrarlandi 1. sept. s. á. Til er listi yfir
eigur Lárusar og við lestur hans hall-
ast maður ósjálfrátt að þeirri skoðun
Benedikts frænda hans að hann hafi
verið gerður sveitarlimur að óþörfu.
Eggert Briem sýslumaður hefur þó
verið á annarri skoðun og tvímæla-
laust haft eitthvað fyrir sér í þeim
efnum. Hann var þannig yfirvald.
Havsteens-hús á Oddeyri. Jakob Hav-
steen kaupmaður, konsúll og etasráð
byggði þetta hús og bjó þar með fjöl-
skyldu sinni með mikilli rausn og
glœsibrag. Hús þetta stendur enn þó
öðruvísi sé nú útlits. Greinarhöfundur
bjó sem stráklingur í norðausturálmu
þessa húss (sést ekki á myndinni) og
margar bernskuminningar því við það
bundnar. Það er með þessa mynd eins
og allar aðrar að engin kerfisbundin
skrá er tilyfirþœr og verðurþví að geta
sér til umýmislegt sem svo kannske fœr
ekki staðist. Likur benda þó til að það
sé etasráðið og Thora kona hans sem
standa innan girðingar. Óvíst er um
hitt fólkið þótt grunsemdir séu á lofti, t.d.
að ungu mennirnir lengst til hœgri séu
þeir brœður og synir etasráðsins, Jó-
hann skrifstofumaður og Júlíus sem
betur er þekktur sem sýslumaður þing-
eyinga um árabil. Eign Minjasafnsins á
Akureyri.
En smíði „Lundar“ vakti athygli
einhverra og hefur verið kvartað yfir
þessum lögbrotum við amtmann sem
krefur Eggert Briem sýslumann skýr-
inga og hann svarar á þessa leið:
„í háttvirtu bréfi frá 17. þ.m. hafið
þér, herra amtmaður, látið í ljósi að
þér hafið orðið þess áskynja að eig-
endur Oddeyrar hafi í áformi að
stofna þar búðsetumannaþorp,* og
hafið þér beðið oss undirskrifaðan að
segja álit vort um þetta fyrirtæki.
* Leturbreyting min. — E. E.
Heima er bezl 61