Heima er bezt - 01.02.1979, Blaðsíða 24

Höfuðból Eyjafjarðar
Það fer ekki milli mála að Björn
Jónsson var ótvíræður forustumaður
um það að byggð risi á Oddeyri. Um
það farast m. a. Skapta Jósepssyni svo
orð í áðurnefndri minningargrein um
Björn látinn (Fróði, 13. tbl. 1886):
„ ... Eftir 1850 fundu bæjarbúar til
þess að ofþröngt mundi á Akureyri
sjálfri fyrir húsbyggingar, og voru þá
hugir manna tvískiptir með hvort
stækka skyldi kaupstaðinn með því að
byggja suður á Krókeyri eða út á
Oddeyri, en Björn Jónsson hélt því
síðara fram og festi í því skyni kaup á
Oddeyri, og munu allir játa að það
hafi bæði verið vel og hyggilega ráðið.
Akureyri á því með sanni Birni Jóns-
syni mikið að þakka og má hann
vissulega telja meðal nýtustu borgara,
ii
Eftir að ljóst var að ekkert yrði úr
Oddeyrarkaupum valdstjórnarinnar
árið 1851, gerist ekkert markvert í
byggðarsögu hennar næstu sex árin.
Á þessum árum hefst þilskipaút-
gerðin umtalaða við Eyjafjörð. Eng-
um vafa er undirorpið að við það
öðlast Oddeyrin nýtt gildi í huga
Bjöms Jónssonar eldra, og kannske
einnig Þorsteins á Skipalóni. Augljóst
var að hvergi var betri aðstaða til út-
gerðar og viðhalds þessara mikilvirku
veiðitækja en þar, enda notfærðu þil-
skipamenn sér hana, og því meir sem
stundir liðu fram. Norðragreinin
1854, áður nefnd, bendir einnig til
60 Heima er be:t
þess að menn hafi gert sér það ljóst frá
upphafi að arðvænlegust yrði útgerð-
in ef hún væri þeirra sem hana hefðu
að aðalstarfi en stunduðu hana ekki í
hjáverkum frá bústörfum. Reynslan
sýndi einnig að sjósóknartíminn
lengdist alltaf ár frá ári og bústörfin
því látin sitja á hakanum. Forsenda
arðvænlegrar útgerðar var því byggð
við ströndina og Oddeyri var sem
kjörin. En hér var við ramman reip að
draga, ímyndaða hagsmuni jarðaeig-
anda sem brynjaðir voru lagaboðum,
og drepið var á í kaflanum um Björn
hér að framan.
Þá skeður það að þessi annars lög-
hlýðni maður hugsar sér að sniðganga
þessi lög og festa byggð á Oddeyri. En
útilokað er að hann hafi verið einn um
þessa ráðagjörð, eða átt hugmyndina
að henni, hann var þannig maður.
Böndin berast óhjákvæmilega að
Eggert Briem sýslumanni þótt hann
reyndi að hvítþvo sig þegar athygli
hans sem yfirvalds var vakin á þessum
lagabrotum. Á það má einnig drepa
að Björn hefði aldrei náð tangarhaldi
á sínum hluta Oddeyrar ef styrks
Eggerts hefði ekki við notið. Eggert
Briem er árið 1850 yfirfjáralandi Eyr-
arlandsmaddömunnar sem seldi Birni
Oddeyrina og salan hefði aldrei
gengið án hans atbeina og vilja.
Árið 1856 kemur maður nokkur til
Akureyrar, sunnan af landi, Lárus
Hallgrímsson að nafni. Hann sest að
uppi á Stóra-Eyrarlandi, ásamt konu
sinni og tveim fósturbörnum, eftir því
sem ráða má af manntali. Hann hefur
ofan af fyrir sér og sínum með dálítilli
grasnyt úr Eyrarlandslandi en þó að-
allega af smíðum, þótt vafasamt sé að
hann hafi haft nokkurt bréf upp á
þær. Svonefnt Hólshús í Reykjavík
hafði hann þó smíðað áður en hann
kom til Akureyrar. [98]
Lárus þessi er kunnur af bókum
sem Lárus dyravörður í Lærðaskól-
anum á dögum Bjama Jónssonar
(Johnsen) rektors. Hann var bróðir
séra Sveinbjarnar Hallgrímssonar
fyrsta ritstjóra Þjóðólfs og síðar prests
í Glæsibæ í nágrenni Akureyrar. Þeir