Æskan - 01.10.1973, Blaðsíða 4

sfí ..
kannskl spyrja, hvernig á þvi standi,
aS þessi mynd sé til. Þá voru engir
Ijósmyndarar, engir málarar og — eng-
Ir menn. En myndin er teikning, gerð
eftir hugmynd þeirri, sem menn hafa
fengiS um útlit dýranna af þeim leifum
af beinum þeirra, sem fundizt hafa á
síðustu öldum.
f Norður-Ameríku fundust elgi alls
fyrir löngu nokkrar 7 metra langar
beinagrindur í krítarlögum, ekki mikið
skemmdar. Og vísindamennirnir hafa
getað ráðið útlit dýranna af þessum
beinagrindum. Annað en beinin hafa
þeir ekki við að styðjast, sem búa til
myndir af forneskjudýrunum, sem lifðu
fyrir milljónum ára.
Stærsta
landdýrið
frá upphafi vega.
Fyrir nokkrum árum fundu menn
beinagrindina af þessum risa, sem
myndin er af, í Afríku. Var honum gefið
nafnið gigantosaurus afrikanus, eða
afríska risaeðlan.
Halda menn, að dýr þetta hafi verið
um 30 metra langt og um átta metrar
á hæð. Sem betur fór lifði dýr þetta á
jurtafæðu, því annars hefði verið ó-
gaman fyrir smærri og veikari dýr að
koma nærri því. En ef það væri lifandi
núna, er sennilegt, að bændum þætti
ekki gaman að fá það í túnið, því eitt-
hvað hefur það þurft í belginn. Til þess
að sýna stærð dýrsins er maður teikn-
aður á myndinni undir kviðnum á því.
hvernig dýr líti út, sem ekkert er
eftir af nema ef til vill nokkur bein. En
dýrafræðingarnir, sem kunnugir erU
líkamsbyggingu dýranna, eru mestu
meistarar ( þessu. Þeir geta ráðið at
beinunum, hvernig kjötlag hefur verið
á þeim, hvar það hefur verið þunnt og
hvar þykkt, hvernig aðalvöðvarnir hafa
legið og því um líkt. Ennfremur geta
þeir ráðið af beinabyggingu dýrsinS'
hvort það hafi verið vel lagað til hlaupa'
á hvers konar landi það hafi lifað; é
tönnunum sjá þeir, hvort dýrið hetur
lifað á jurtum eða kjöti, og fleira
fleira. Að öllum þessum athuguniim
samanlögðum gera þeir svo myndir a
dýrunum og skrifa heilar ritgerðir og
bækur um þau og lífshætti þeirra.
Þannig hefur mannkyninu tekizt a®
fá vitneskju um stórmerkilegar dýrateg
undir, sem útdauðar eru á jörðinni fyr,r
milljónum ára. Og eftir því sem vísind
unum fleygir fram, verður vitneskja
mannanna um þessi gömlu dýr
full'
komnari, og ávallt finna menn nýjar 09
nýjar tegundir af þeim f ævagömlum
jarðlögum víðs vegar um heiminn. '
dæmis hafa fundizt fyrir allmörgum ar
um afar miklar beinaleifar af forndýrurT1
í Mið-Asiu.

MARGT BÝR I SJÓNUM
Jón Björnsson og sjóskrímslið

Það var einhverju sinni um vetrartíma, að Jón lá úti
fyrir tófu hjá Múla á Barðaströnd. Hann hafðist þá við í
beitarhúsi þar við sjóinn og hafði gert sér glugga á horn
hússins, þar sem mættust þak og veggur, og var þaðan á
gægjum með byssu sína.
Þá er það eina nótt, að allt í einu skyggir fyrir gluggann,
eins og eitthvað legðist upp að honum. Jón rekur nú byssu-
hlaupið út um gluggann og ætlar að ýta við þessu, en það
vill ekki fara. Kann hann þá ekki við þetta og hugsar sér
að gefa því betri áminningu og hleypir á það úr byssu
sinni, en þá fer ekki betur en svo, að ekki hljóp af hjá
honum, og sér hann nú hvað verða vill. Hann var í peysu
silfurhnepptri, og voru það kúluhnaþpar fornir, en með
því að honum var aðeins önnur höndin laus, en óhægt
um að komast að peysunni innan úlpu og vestis, hefur
hann þá það ráð, að hann nær í einn hnappinn með
þeirri hendinni, sem laus var, togar hann svo iangt út úr
sögn Jóns

barmi sínum, að hann getur náð í hnappinn með tönnun
um. Bitur hann hnappinn af og kemur honum í hlaup ðys5
unnar fyrir framan hleðsluna. Hleypir hann sfðan af
gekk þá allt vel, enda birti þá á glugganum og var það <a
burt, sem fyrir hafði staðið. Ekki kvaðst Jón hafa neitt sé
hversu þetta kvikindi leit út eða hvert það fór né hvaðan
það bar að. En um morguninn kemur einn af nábúu111
hans til hans og segir: „Hvað er þetta, Jón? Mér sýnl
snjórinn allur blóðlitaður hér framundan.1' Fara þeir
báðir og huga að þessu. Sáu þeir þá rauðlitaðan feril Þa®®n
frá húsinu áleiðis tii sjávarins, og var því líkast sem blD
ugt skæni væri breitt á snjóinn og röktu þeir ferilinn a^
fram á móðinn. Var þá sýnt, að skepna þessi hafði ve
úr sjó.
(Þjóðsögur Þorsteins Erlingssonar
sonar, 1902.)
2