Iðunn : nýr flokkur - 01.12.1932, Síða 39

IÐUNN
Stofnenskan.
325
í þær 66 til 69 orðum. Stofnenskan eykur þvi hér orða-
fjöldann um 3121/2 til 331 1/4 prósent.
Af [lessu mun það öllum ljóst, sem eitthvað þekkja
111 sögu tunguimálanna, að stofnenskan fer í þveröfuga
átt við þróun aldra mæltra mála. Á frumrænna stigi
málanna, meðan menn höfðu orð að eins yfir algeng-
ustu hluti og hugmyndir, þá táknuðu þeir hið sjaldgæf-
ara :með því að umskrifa [mð á sama hátt og gert er
í stofnensku. Þessa frumbýlingsháttar gætir enn þá í
tungum villimanna. Og í máli barna og bjálfa og
minnislausra manna eru þessar fnimmanna-umskriftir
mjög áberandi, enda sivipar stofnenskunni eftirtakanlega
til barnaimáls. En eftir því sem menn komast í nánari
snertingu viö umheimiiinn, neynsla þeirra eykst og hugs-
unarhæfiieikinn hefst og nákvæmist, að sama skapi
hverfa umskriftimar sem hverjir aðrir hortittir úr mál-
inu, og í þeirra stað koma létt og lipurleg orð, sem þó
geta tjáð hugmyndirníar miklu nákvæmar en jafnvel
langar lýsingar.
Með öðrum orðum: Þróun mæltra mála fer í þá átt
að stytta imálið og gera það nákvæmara. Stofnenskan
heldur öfuga leið: hún lengir það og gerir það óná-
kvæmara. Þróun mæltna mála lýtur sömu lögum og
öll önnur mannleg mennipg: að spara orku. Stofnenskan
gengur andhælis við lögmál allrar menningar: hún
eykur orkusijdslunct. Og þar með er stofnenskan dæmd
til þess dauða, sem ekki fylgir nedn upprisa.
III.
Þessar lömgu umskriftir stofnenskunnar, sem reyndai’
fara í beinan bág vlð alla andlega og verklega framvindu,
eru þó ef til vill ekki verstu gallar hennar. H.itt virðist
mér meiri ljóður á myndun þessa máls, að umskriftirnar