Kirkjuritið - 01.12.1950, Blaðsíða 42

286
KIRKJURITIÐ
athuga samband þessara tveggja ólíku manna, hins gamla
katólska rammíslenzka höfðingja og hins unga fluggáfaða
konungsvinar og frumherja nýs siðar, — milli forn-lslend-
ings í hugsun og ljóðagerð og tízkumannsins, húmanist-
ans, — milli Jóns, sem gat því næst státað af því að
hann kynni „ekki par“ í latínu, og Gizurar, sem æfir sig
á að setja upphöf og niðurlög bréfa á sem allra glæsi-
legasta latínu.
En báðir eru mikilmenni, þeir virða hvor annan — og
þurfa hvor á öðrum að halda.
Gizur hafði alveg nóg á sinni könnu í Skálholtsbiskups-
dæmi, þó að hann héldi frið við Jón og þá Hólamenn.
Og Jóni veitti ekki af, eina katólska biskupnum undir
veldi Kristjáns III., að eiga einhvern að, sem konungs-
traust hafði og góð sambönd við hina nýju valdhafa.
Þetta var báðum hentugt og hefði betur haldizt.
En svo dró til hrikalegri viðburða, og má segja, að
það sé saga áranna 1548—1550, sem varpar hinum sér-
kennilega ljóma á nafn og minningu Jóns Arasonar.
Gizur Einarsson hefir líklega verið berklaveikur og tók
honum mjög að þyngja veturinn 1547—’48. Á langaföstu
andaðist hann.
•
Vafalaust má telja, að nokkru fyrir þennan tíma hafa
Jóni borizt fregnir af hinni hörmulegu útreið Lúthers-
manna í Þýzkalandi eftir að Moritz af Sachsen sveik þá
og hjálpaði keisara til þess að kúga þá. Hefir Jón nú
þótzt sjá dagrenning þess, sem hann hafði vænzt, að
keisari og páfi endurreistu fullkomlega hinn foma sið.
Dauði Gizurar kom því eins og sending forsjónarinnar.
Var nú um að gera fyrir Jón biskup að nota tækifærið,
þegar hann var einn biskup á landinu, að festa katólsk-
una alveg í sessi og bjarga henni, einn allra biskupa
Norðurlanda, yfir brim og boða siðaskiptanna. Minni
maður og deigari hefði sjálfsagt beðið og setið hjá og