Kirkjuritið - 01.04.1951, Síða 70

160
KIRKJURITIÐ
— Sbr. það, sem segir síðar um AM 618, 4to. — Ekki
sízt ef hún væri rituð jafn stórum stöfum og AM 667, 4to,
fragm. XIX. Nú má auðvitað ekki miða um of við Brevi-
arium Romanum, sem nú er, þar sem það hefir tekið
allmiklum stakkaskiptum um aldirnar, auk þess, sem á
þeim tíma, er hér um ræðir, voru margar aðrar gerðir
í notkun. Þar að auki má einnig benda á, að aðrir en
kirkjunnar menn eru og voru ekki skyldir að lesa brevi-
arium daglega. En klerkar hafa á öllum öldum, einnig
hér á landi, haft einhverja lágmarksþekkingu í latínu,
nema sumir nýliðar í munkatölu, — verið eins og enn er
sagt: bænabókarfærir.
En úr því að homiliarium og breviarium koma vart til
greina, þá er einn möguleiki enn, sem ræddur skal. Einn
hlutinn í breviarium er lectionarium, leskaflarnir í guðs-
þjónustunni og tíðagerðinni. Auðvitað fleiri en sunnudags-
guðspjöllin ein. Nú verður í handritasöfnunum vart við
margar ræður og ritgjörðir til útskýringar fyrir leikmenn
á kirkjusiðum, játningum o. s. frv. Og þessar ræður og rit-
gjörðir má finna í handritum frá öllum tímum kaþólsk-
unnar hér á landi. Er því sá möguleiki fyrir hendi, að
hér sé rit, sem fyrst og fremst er ætlað leikmönnum til
þess að efla þekkingu þeirra á því, sem fram fer í mess-
unni. Kirkjan meinaði ekki alþýðu að eignast ritningarnar
á móðurmáli, þótt hún hins vegar áskildi sér stranglega
rétt til þess að túlka þær og dæma um þýðingarnar. Má 1
þessu sambandi minna á hinar mörgu heillegu þýðingar frá
miðöldum á ritningunum á ensku, frönsku og þýzku. Skal
sérstaklega bent á hinar prentuðu þýzku guðspjallabækur,
plenarium, sem hafa inni að geyma kollektur, pistla og
guðspjöll á þýzku. Þær voru prentaðar á síðara hluta 15-
aldar, í upphafi prentlistar. Hins vegar skal einnig bent
á hinar fornu engilsaxnesku guðspjallaþýðingar. Það hníga
þó nokkur rök til þess að telja brot þessi í Árnasafm
vera úr lectionarium til nota fyrir leikmenn. Og það, að
brotin skuli vera svo misgömul, eins og bent hefir verið á,