Kirkjuritið - 01.10.1959, Blaðsíða 20

354
KIRKJURITIÐ
hann sér miklu meiri sæmd og vegsauka og vænlegra til eilífs
unaðar, að bera hina óbrotnu og lítilfjörlegu munkahettu heil-
ags Basilíusar en demantsskreytt ennishlað Miklagarðskeisara.
Og ólíkt vænna þótti honum um óskreyttan og þægindalausan
munkaklefann en hin skrautlegu og hagbúnu salarkynni hallar
sinnar.
Þessi klaustur og saga þess konunglega munks, sem hér hefir
verið vikið að, er eitthvert Ijósasta dæmi þess í mínum huga,
hvað trúarhugsjónir geta leitt menn langt frá alfaravegi, knúið
þá til gjörtæks heimsflótta og sjálfsafneitunar, gert þeim fært
að klífa hátt — og raunar höggið þá til, — eins og þeir sjálf-
an klettinn.
Þess vegna dró eg þessa mynd upp í ákveðnum tilgangi — eg
bregð henni upp sem dagljósri og stórfenglegri mótsögn þeirrar
heimshyggju, sem vér erum flest haldin af. Því að vér erum
ekki aðeins jarðbundin í líka átt og ungar, sem enn eru ófleygir.
Ekki heldur aðeins heimselsk kynslóð guðfræðilega talað, —
þess háttar orðatiltæki skipta menn litlu máli. — Nei, vér erum
blákaldir vísindalegir efnishyggjumenn, — svo talað sé tungu
vestrænna nútíðarmanna.
Það er staðreynd, sem allt of fáir gera sér ljósa, að því fer
víðsfjarri, að „dialektisk11 eða, ef svo mætti orða það, hrein-
ræktuð og rökrétt efnishyggja ríki aðeins austan „járntjalds11
eða á bak við „bambustjaldið“, eins og komizt er að orði. Enda
er hún alls ekki þar upprunnin, heldur í Englandi og Þýzkalandi,
og hennar höfuðlærifaðir, Marx, af gyðinglegum stofni. Vestræn
nútíðarmenning er gegnsýrð efa um tilveru nokkurs persónu-
legs og andlegs guðdóms. Hugsjón hennar og viðleitni er fyrst
og fremst rannsókn sýnilegra og áþreifanlegra hluta, og tilgang-
urinn ekki sízt sá, að unnt verði að njóta sem allra bezt jarð-
neskra gæða. Ekki eingöngu af því, að það er í sjálfu sér æski-
legt, að sem flestum líði á allan hátt sem bezt í lífi sínu hér á
jörð, heldur einnig sakir hins, að menn telja vart vonandi, hvað
þá treystandi á, að nokkuð æðra og andlegs eðlis sé til, eða um
nokkurt framhald lífsins eftir dauðann að ræða.
Ég ætla ekki að svo stöddu að víkja að því, hvert þessi stefna
leiðir í sinni róttækustu mynd og sé henni fylgt út í æsar. Hinu
vildi eg aðallega leitast við að svara, hvaða ávexti sú hugsjón,
sem ég vék fyrr að, — hugsjón trúarinnar, — hefir borið feg-