Kirkjuritið - 01.01.1966, Blaðsíða 18

12
KIRKJURITIÐ
Ert þú ekki afturhvarfsmaftur sem kallaft er?
Veit ekki vel livað átt er við með orðinu, „afturhvarfsmað-
ur“. Sé átt við, livort ég „prédiki afturhvarf“, — eða hvort ég
liafi sjálfur reynt afturlivarf, þá er svar mitt við þeim spurn-
ingum liið sama: „Já, auðvitað.“ Mér liefir oft fundist leiðin-
legt að inóðurmál vort skuli ekki eiga gamalt og gott lýsingar-
orð samsvarandi við afturhvarf svipað og Danir t. d. tala um
„omvendelse“ og „omvendt“.
Hvernig var andlega andrúmsloftift í Reykjavík og landinu
almennt á námsárum þínum?
Um það get ég ekki dæmt almennt, ókunnugur víðast livar
fyrr en eftir aldamót. Vissi ekki að nokkur kennari Latínu-
skólans, minntizt á trúmál við skólapilta, nema Páll Melsteð
sögukennari, og svo auðvitað kennarinn í kristnum fræðum,
sr. Eiríkur Briem, en þar var fremur „þululærdómur“ en vitn-
isburður, og svo óvinsæl námsgrein að piltum þótti mörgum
lítil meðmæli þegar einhver „kunni vel“. Þegar ég var í I.
bekk voru trúmál rædd á einum fundi í skólapiltafélaginu
Framtíftin. Man ég að einn piltur úr 6. bekk, síðar sýslumaður,
tók alveg málstað kristindóms. Á liinn hóginn virtust flestir
ræðumenn hallast að orðum 5. bekkings, síðar ritstjóra, er
sagði: „Því meira, sem ég liefi lært, því minna hefi ég trúað.“
Skyldu-kirkjuferðir skólapilta virtust mér alveg áhrifalausar,
Jiótt þá daga væru ungu stúlkurnar fjölmennari en aðra
sunnudaga í illa sóttri kirkju. Ekki vissi ég að trúmál væru
rædd í hænum, fyrr en farið var að skamma nýkominn Hjálp-
ræðisher. Það bar lítið á að nokkur maður hefði lært 9. kafla
Helgakvers, öðru vísi en sem „dauða þulu“, — þótt sá kafli
yrði mér til hjálpar á úrslitastund í framandi landi í október
1901. Snemma tók ég eftir því og þó bezt eftir aldamótin að
kirkjurækni var meiri á Suðurlandi — víðast hvar en annar-
staðar á landinu, og svipað mátti segja um altarisgöngur. Þeim
lmignaði að stórum mun síðustu 12 ár síðustu aldar, samkvæmt
skýrslum biskups. Þó var stundum mikill munur í sama pró-
fastsdæmi, t. d. voru eitt árið um 280 altarisgestir á Tjörn í
Svarfaðardal, en samtímis 28 á Akureyri. „Sorglegar tölur“
kallaði Vcrfti Ijós (I. árg. hls. 156) þessar skýrslur, og var ekki