Kirkjuritið - 01.06.1976, Page 11

raun réttri nokkurskonar annað heim-
W Þess ..Að lokum lætur skáldið í
'Jós þá ósk, að hið glæsilega hús,
félagsheimilið Hlégarður, gæti stuðlað
því, að sveitungar hans yrðu um
•istkröfur og listsmekk jafnokar fyrri
^anna á þeim tímum, þegar jafnvel
Hninnstu kirkjur, löngu aflagðar,
”9eymdu fjöld listaverka og list-
muna“.
það mætti virðast ólíklega hógvær
°sk á þessari tíð, að jafnglæsilegt
mannvirki og meiri háttar félagsheimili
nutímans næði jafnfætis smákirkjum
fornum um áhrif til þroska á einhverju
sv'ði mannlegs lífs. Og tæplega er
Þessi samjöfnun í fyllsta samræmi við
°Pinber viðhorf, ef tekið er mið af
stuöningi ríkisins við kirkjubyggingar
°9 þá menningarstarfsemi, sem fram
|er á vegum safnaða. Ég nefni aðeins
1 því sambandi þann gilda þátt og
raunar undirstöðu í tónlistarlífi lands-
^^nna, sem kirkjan rækir og ræktar.
En það er góðra gjalda vert að meta
sem vel var gert í fortíðinni.
erkar rannsóknir hafa vakið athygli
a K hversu fátæka ísland fyrri alda
atti veglegar kirkjur. Og þrátt fyrir
e|nangrun hélt kirkjan landinu í lifandi
^engslum við alþjóðlega hámenningu.
0rnar messubækur eru m. a. til vitn-
Um það, að söngmenning og tón-
I ennt’ frjóvguð af áhrifum annarra
en með innlendum einkennum
9 blæ, náði athyglisverðum blóma og
þ °s^a innan vébanda kirkjunnar.
rannig fékk listgáfa þjóðarinnar fram-
tMS '■ farvegi tilbeiðslunnar. Það er ekki
Q VltjUn a3 orðin ,,kúltus“ (guðsdýrkun)
^ ”kúltúr“ (menning) eru samstofna.
enning er vaxin af rótum trúarinnar
og hefur dafnað í skjóli hennar. Og þá
hefur jafnan sótt feigð að menningu,
þegar þessar rætur tóku að visna eða
vanskapast.
Sagan flytur sína lærdóma. Þá ber
að virða. Og maður fortíðarinnar á
kröfu á réttdæmi engu síður en bróðir
nútíðar. Ég er enginn laudator temp-
oris acti. En það samrýmist ekki mín-
um skilningi á réttmætri virðingu fyrir
manninum og tiltrú til mannlegs eðlis,
að sjá varla annað en fákænsku, slysni
og myrkur í slóð liðinna kynslóða. Og
fátt er ómerkilegra en að upphefja
sjálfan sig á kostnað fyrri tíðar manna,
sníkja sér lófatak frá samtíðinni út á
stórmæli um þeirra hugsun og gerðir.
Það hefur verið sagt, réttilega, um
slíkan prédikunarmáta, að hann minni
mest á Stóra-Kláus í sögunni kunnu,
þegar hann var að selja ömmu sína
dauða.
Enginn fitnar á megurð eða melt-
ingarkvillum annarra. Eins víst er
hitt, að vér fljúgum ekki á annarra
fjöðrum. Og enn er það Ijóst, að
kristni nútíðar verður ekki metin eða
dæmd eftir því, hvaða áhrif hún hefur
á listræna smekkvísi eða hvað eftir
hana kann að liggja á sviði áþreifan-
legra umsvifa. Slíkt er, þegar bezt
lætur, bending um innri þrótt, aldrei
meira, getur hugsanlega verið minna
og annað. Kirkjan var ekki alltaf heil-
ust í rót þegar limið var mest.
Þegar þýzki lærdómsmaðurinn Adolf
von Harnack rekursögufornkirkjunnar,
þá leitar hann að svari við því, hvernig
kirkjan gat breiðzt út og eflzt gagn-
stætt öllum áþreifanlegum rökum. Og
hann nemur staðar við þá sagnfræði-
legu staðreynd, að kristnir menn áttu
89