Eimreiðin - 01.07.1930, Page 27

eimreiðin
ÞVZK SKÁLD
235
komlega tekið svari lífsins, því að hann veit, að dauðinn einn
aerir það dýrðlegt. Og í ritgerð um Goethe og Tolstoj
(Bemiihungen) gerir hann í raun og veru heilbrigði og sjúk-
dóm jafn hátt undir höfði. Sjúkdómurinn táknar aðgreining,
fráhvarf frá náttúrunni. En reyndar finst honum spurning,
hvort maðurinn sé ekki því sannari maður, því sjálfstæðari,
því óháðari sem hann er náttúrunni — því sjúkari sem hann er.
Thomas Mann hefur reynt að koma á sáttum milli borgara
og skálds. I Königliche Hoheit skapaði hann persónu með
réttum hlutföllum lífs og listar. Konungurinn, sem er sömu
örlögum háður og skáldið, vinnur í sögulok ást konu, sem er
ímynd Iífsins. Hátignin og ástin fallast í faðma og eiga til
samans að skapa hamingjuna. Vmsir meta þessa sögu mjög
mikils, telja Thomas Mann þar hafa skapað klassiskt verk.
En sjálfur hefur hann farið hörðum orðum um hana, nefnt
hana ósanna, hugsanavef, leik með listina, en ekki líf. A stöku
stöðum öðrum (einkum í Der Zauberberg) hefur hann viljað
sýna mönnum inn í »þriðja ríkið«. En eðli sínu samkvæmt
hlýtur hann jafnan að vera skiftur. Hann er of gagnrýnn,
íhugull, efasemdafullur, of mikill maður síns tíma til þess að
geta brugðið upp ákveðinni hugsjón, skapað fyrirmyndar menn.
Til þess skortir hann einnig um of anda hrifningar. Hann
komst einna næst því í Tonio Kröger með Hans og Ingeborg.
En samt — skáldið sér um, að þau vinni ekki hug lesandans.
Með sakleysislegu háðsbrosi þess, er skilninginn á, stendur
hann ofan við persónur þær, er hann skapar. í hinu mikla
riti sínu, Betrachtungen eines Unpolitischen, skipaði Thomas
Mann sér móti lýðveldishreyfingunni þýzku í stríðslok, með
hvössum og heitum orðum. Það var eins og Nietzche ræki
þar upp höfuðið — og fyrir það hefndist Thomas Mann.
Hann tók skoðanir sínar aftur. Hann getur ekki skipað sér
öðrum megin í flokk, því að tvær sálir búa í brjósti hans.
Þótt hann ávítaði þar albjóðasinna harðlega (víða er örvunum
skotið að bróður hans, skáldinu Heinrich Mann) var annar
helmingur hjarta hans á þeirra bandi.
Thomas Mann gengur ekki með blys fyrir mönnum, vísar
ekki veginn til betra og fullkomnara lífs, til nýrrar lífsfyllingar.
Sögur hans lýsa hnignun, upplausn hamingjunnar. Thomas