Eimreiðin - 01.04.1935, Blaðsíða 128

eimreið1^
MEISTARI HÁLFDAN. .-Efi- og aldarfarslýsing frá 18. öld cftir dr. tHc°^
Jón Helgason biskup. Reykjavik 1935 (E. P. Briem).
Magister Hálfdan Einarsson rektor á Hóluin (1755—85) er einn þeir1'1
manna, er legið liafa óbættir lijá garði í íslenzkri sögu belzti lengi. E*”*
og kunnugt er, stjórnaði hann ckki aðeins Hólaskóla með sæmd og pO'^
i 30 ár á einhverjum hinum erfiðustu tímum í sögu landsins og reyi"*1
af fremsla megni að bæta hag skólans og aðbúð skólapilta, heldur vi‘r
hann sívinnandi að ýmsum merkum ritstörfum og gat scr frægðarof®
innan lands og utan fvrir lærdóm og gáfur. Verður það bókmentastarf'
semi lians, sem lengst mun halda nafni hans á lofti. Þá gegndi hann oí
tvívegis officialis-störfum i Hólastifti, fyrst eftir lát Gíshi biskups Magi"11’
sonar 1779—80 og síðan eftir lát Jóns biskups Teitssonar 1781—84. Hálfd11"
Einarsson kemur þvi mjög við sögu skóla og kirkjumála norðanlands 11
sinum tima, og visindastarf lians hefur að nokkru leyti sjálfstætt gi'i*1
enn i dag.
Nú liefur biskup vor, dr. theol. Jón Helgason, grcitt af hendi þá skol1'’
sem vér stöndum i við minningu og starf meistara Hálfdanar með hi,n’
myndarlega riti, sem að ofan getur. Er það jafnframt minningarrit ^
tilefni af 150 ára dánarafmæli Hálfdanar, en hann lézt 1. febr. 1785-
riti þessu er rakinn æfiferill Hálfdanar og greint frá embættisstörfum hanS
og ritstörfum. Annars skiftir höf. efninu á þessa leið: I. Ætt meist*ríl
Hálfdanar. II. Æsku- og uppvaxtarárin. III. Skólameistarastarfið. IV. P’1
störfin. V. Skólameistari og officialis. Sem fylgiskjal er prentuð a*^
leiðsluskrá mag. Hálfdanar, en þá koma viðaukar og tilvitnanir í hei"1
ildir og loks nafnaskrá.
Eins og höf. bendir ú í formála, „verður æfistarf meistara Hálfdn"'1’
ekki fyllilega metið, nema jafnframt sé lýst hinum dapurlegu ytri a'
stæðum, sem hann átti við að búa, og þó einkum skóla þeim, er hann v,n
scttur yfir og um hans daga heyir að nokkru levti þunga liaráttu fl’’
tilvcru sinni á einhverju hinu ömurlegasta tímabili í sögu þjóðar vorra' j
í sambandi við sögu Hálfdanar sjálfs er því ýmsan fróðleik að fi""a
ritinu, og mun mörgum þykjn kaflinn um skólameistarastarfið einna nicr*í,_
legastur, því að þar lýsir höf. allitarlega skólanuin á Hólum á sei""
hluta 18. aldar, og er inikil stoð að þvi, sem þar er dregið fram, er »•“’