Eimreiðin - 01.10.1947, Síða 38

262
GIRNDARAUGA Á SVALBARÐA
EIMREIÐIN
ar. Vetrarnóttin við Isafjörð er 112 sólarhringa löng, en samfelld
sumarsól á lofti í 127 sólarhringa.
En Spitzbergen er gamalt land og geymir í skauti sínu leifar
af hitagróðri, þar sem kolin eru. Þarna eru kolalög frá ýmsum
tínnun, en einkum liafa þau verið könnuð á svæðinu milli aðal-
fjarða vesturstrandarinnar, Isafjarðar og Bell-sunds. Elztu lögin
eru frá upphafi kolatímabilsins, en þau næstu frá krítartíma-
bilinu miðju. En efstu lögin eru frá tertiera-tímanum, 2—5 tals-
ins, og það eru þessi lög, sem námugröfturinn byggist á. Talið er
að sum þeirra nái yfir Vestur-Spitzbergen þvera, alls um 7000
ferkm. svæði og 1% metra þykkt að meðaltali. Kol þessi þykja
fullgóð skipakol og hafa um 7500 hitaeininga brennslumagn. —■
Það eru þessi kol, sem undanfarna áratugi liafa gert Spitzbergen
eftirsóknarverða, enda var kolaútflutningurinn þaðan orðinn nær
500.000 smálestir um það leyti, sem Norðmenn tóku að sér stjórn
Svalbarða, 1925.
En. áður voru það önnur gæði, sem gerðu Spitzbergen að keppi'
kefli margra þjóða. Það var sjávaraflinn, en þó ekki fiskur, lieldur
hyalur, selur og rostungur.
Noregskonungar höfðu þegar á miðöldum lýst yfir eignarétti
sínum á öllum eyjum í Norðurliöfum, m. a. Svalbarða liinum
forna, sem enginn vissi hvar var. Eftir að Willem Barents liafði
fundið — eða endurfundið — landið, fóru bæði Englendingar,
Hollendingar og Norðmenn að gera þangað út skip til veiða.
Sumir guldu Noregskonungi skatt í fyrstu, en smám saman lirak-
aði veiðinni svo, að ekkert var af útgerðinni að liafa, og skatt-
gjaldið lagðist niður. Þessar veiðar liéldu áfram kringum Spitz'
bergen og Bjarnarey fram á byrjun 18. aldar, og auk áðurnefndra
þjóða, tóku Frakkar, Spánverjar og Svíar nokkurn þátt í þeim-
Oft sló í rimmu milli veiðimannanna, og samningar voru gerðir
um réttindi livers og eins, þar sem eignarréttur Noregs á Sval*
liarða er að vísu ekki véfengdur, en lieldur ekki viðurkenndur.
Rúiisar koma til sögunnar snemma á 18. öld. Ekki þó sem lival-
veiðimenn, lieldur sem loðdýraveiðimenn. Þeir kunnu vel til þeirr-
ar veiði frá Norður-Rússlandi, og nú komust þeir að raun um, að
á Spitzbergen var gnótt af hvítabirni, bláref og hvítref, og hrein-
dýr til matar. Höfðu rússnesku veiðimennirnir oft vetursetu a
Spitzbergen. Þegar kom fram á 19. öldina, tók fyrir þessa útgerð