Eimreiðin - 01.10.1947, Qupperneq 42

266 GIRNDARAUGA Á SVALBARÐA EIMREIÐIN
svo samningar milli frú Kollontay, þáverandi sendiherra Rússa
í Noregi, og norsku stjórnarinnar, og þeim lauk á þann óvænta
hátt, að Rússar viðurkenndu samninginn frá 9. febr. 1920 og féllu
frá kröfum sínum um breytingar á náinulögunum, með yfirlýs-
ingu, er þeir gerðu 19. febrúar 1924. Þar með var fengið sam-
þykki allra lilutaðeigenda.
Og nú fyrst samþykkti Stórþingið samninginn fyrir sitt leyti
og setti lög um stjórn Svalbarðs, árið 1925. Samkvæmt þeim er
Svalharði hluti af norska ríkinu, en hvorki lijálenda né nýlenda,
og þykir þetta ákvæði orka tvímælis, vegna þess að fullveldi
Norðmanna yfir Svalbarða er ekki skilyrðislaust, eins og áður
segir. Yfir Svalbarða var settur sýslumaður, og er hann æðsti
valdsmaður eyjanna. Þá var og komið skipun á læknamál og
kennslumál, og betri reglu komið á samgöngurnar en áður hafði
verið.
Norðmenn höfðu sett upp loftskeytastöð í Grænuliöfn, sem er
vík við sunnanvert mynni ísafjarðar, árið 1911, en Svíar aðra við
námur sínar í Bragansaflóa, en svo heitir innsti hluti Bellsunds.
Drógu þessar stöðvar til Noregs og Svíþjóðar, en í sambandi við
þær voru nokkrar smástöðvar, sem eigi náðu til meginlandsins.
KOLAGRÖFTURINN FER VAXANDI.
Um það leyti sem Norðmenn tóku við stjórn Svalbarða, voru
sex námufélög starfandi þar, nefnilega „Store Norske Spitzbergen
Kulkompani“ við Longyearbæ í Aðventuvík við Isafjörð, „Kings
Bay Kulkompani“ við Nýja-Álasund í Konungsfirði og „A/S
Björnoya" á Bjarnarey. Þessi þrjú félög voru norsk. En útlendu
félögin voru: „Svenska Stenkol-A.b. Spitzbergen“, sem rak Svea
Gruver við Bragansaflóa í Bellsundsbotni, „Nederlandsche Spitz*
bergen Compani“ við Barentsburg lijá Grænliöfn, og brezk-
rússneska félagið „Anglo-Russian Gruinant Co“ við Isafjörð. Fjór-
ar af þessum námum eru við ísafjörð sunnanverðan, en liann er
stærsti fjörður á Spitzbergen og skerst inn í mitt landið að vestan.
Bell-sund er um 30 km. sunnar og Konungsflói um 80 km. fyrir
norðan Isafjörð.
Þessi félög fluttu út 420,000 smálestir af kolum árið 1924; af
því komu 240,000 frá norsku félögunum. Og um 1400 menn unnu
þar þá, allir norskir, nema 200 Svíar. En kolaverð var lágt næstu