Eimreiðin - 01.01.1957, Page 39

LAUN ÍSLENZKRA* LISTAMANNA
23
höfðu þeir algera sérstöðu. En á fyrsta og öðrum áratug aldar-
innar tóku mjög athyglisverðir fulltrúar annarra listgreina
að koma fram með þjóðinni, og hlutu þeir þá náms- og starfs-
styrki af opinberu fé. Síðan hefur veigamiklum listamönnum
á vettvangi myndlistar, tónlistar og leiklistar fjölgað mjög ört
°g þeir hlotið í vitund þjóðarinnar ekki óvirðulegri sess en
skáld og rithöfundar.
011 ákvörðun listamannalauna var fyrstu áratugina í liönd-
um Alþingis. Svo var sá háttur upp tekinn, að Alþingi ákvarð-
aði á fjárlögum laun til fárra listamanna, en upphæð, sem
þingið ákvað, var árlega úthlutað til þorra þeirra, sem þóttu
verðugir launa. Úthlutun var stundum á valdi menntamála-
ráðherra, en oftast í höndum stjórnskipaðra eða þingkjörinna
nefnda. Upp úr 1930 fjölgaði mjög þeim listamönnum, sem
nutu launa á fjárlögum, og þótti ýmsum í hópi þingmanna
°f langt gengið á þeirri braut að festa þar slík laun, og var
þá brugðið á það ráð að nema burt af fjárlögum laun til lista-
nianna og hækka að sama skapi þá upphæð, sem árlega var
öthlutað. Menntamálaráð skipti síðan upphæðinni milli list-
greina, en úthlutun til einstakra listamanna var falin sarntök-
nm þeirra. Þessi skipan hélzt til ársins 1946. Þá var úthlutun
falin nefnd, sem Alþingi kaus, og hefur hún síðan verið í
höndum slíkrar nefndar, sem ýmist hefur verið skipuð þrem-
Ur eða fjórum mönnum.
Þá er Alþingi tók að veita listamannalaun, komu upp með
þjóðinni margar óánægjuraddir. Þorra manna skorti í þann
tíð skilning á gagnsemi og þá um leið réttmæti slíkra launa.
En smátt og smátt hefur andúð almennings á listamannalaun-
uni rénað, og má nú heita, að raddir hinna óánægðu meðal
gjaldþegnanna séu jafnfáar og raddir listunnenda voru áður
fyrrum.
Snemma kom í ljós, að njótendur launanna voru ekki allir
ánægðir með þann skerf, sem þeir hlutu, og einnig gætti þess
fljótlega, að listunnendum þætti þeim, er ákvarða skyldu
launin, ærið mislagðar hendur. Og óánægja þessara aðila hef-
Ur ekki rénað. Ákvarðanir Alþingis um skipan þessara mála
°g gerðir úthlutunaraðila hafa sætt mikilli gagnrýni. Hennar
hefur gætt í samtölum manna á milli, á fundum listamanna