Eimreiðin - 01.01.1961, Page 15

EIMREIÐIN
3
Þegar skólastjórinn í Svartaskóla, sem var Kölski sjálfur, útskrif-
aði einhverja lærisveina sína, áskildi hann sér rétt til þess að eiga
þann, er síðastur gekk út. En af því, að öllum hraus hugur við að
lenda um aldur og ævi og alla eilífð í klóm hans, þá vildi hver sem
gat, forða sér frá því að ganga síðastur, og varð þá oft hlutkesti að
ráða, hver gerði það.
En er Sæmundur útskrifaðist, bauðst hann til þess að ganga síð-
astur og urðu félagar hans því fegnir. Hann varpaði yfir sig kápu
stórri, hafði ermar lausar og engan hnapp hnepptan. En rið var
upp að ganga úr skólahúsinu. Þegar nú Sæmundur kemur á riðið,
þi'ífur Kölski í kápu hans og segir: „Þig á ég“. Varpaði þá Sæmund-
ur af sér kápunni og hljóp út. Hélt Kölski kápunni, en járnhurðin
rumdi í hjörum og aftan á hæla Sæmundi og særði hælbeinin. Af
þessu kemur málshátturinn: „Skall þar hurð nærri lrælum“.
í Sorbonneskóla og öðrum skólum um víða veröld, er veita vís-
tndalega menntun, er nú lagt kapp á að tileinka nemendum þekk-
mgu á alls konar vísindum, þar á meðal alls konar náttúruöflum,
sem áður voru mönnum dulin. Nú óttast margir menn, að þekk-
tng vísindamannanna geti leitt mannkynið til glötunar. Þessi ótti
er ekki ólíkur óttanum á fyrri öldum við galdramennina, er þeir
böfðu lært að þekkja dulin öfl. Þegar íslenzk alþýða bjó til sögurn-
ar um Sæmund og aðra galdramenn, er sem hana hafi ósjálfrátt
orað fyrir því, sem síðar yrði. En samkvæmt íslenzkri þjóðtrú var
það ekki hættulegt, að sannvitur rnaður og siðferðilega þroskaður
etns og Sæmundur, þekkti hin duldu öfl. Ef Sæmundar líkar hafa
yfirráð á þekkingu og notkun atomorku og annarra þeirra afla, er
°gna nú framtíð mannkynsins, verður öllu borgið.
Islenzk alþýða, sem bjó til sögurnar um Sæmund, skildi, að mikil
þekking getur verið hættuleg, ef siðferðilegur þroski er ekki sam-
fara henni.
Sæmundur Sigfússon varð ekki aðeins hugstæður alþýðumönnum
Uln aldir, heldur einnig lærðum mönnum meðal þjóðar vorrar.
Lotning lærðra manna fyrir lærdómi og vitsmunum Sæmundar hef-
Ur aldrei dvínað.
Sú bók, er geymir elztu fræði íslenzkrar tungu, hin Eldri-Edda,
ei nú venjulega kennd við Sæmund og kölluð Sæmundar-Edda.
En Sænrundar-Edda er þekktasta og frægasta bók íslenzk meðal er-