Eimreiðin - 01.01.1961, Síða 61

EIMREIÐIN
49
Þess má geta, að á þessum tíma var ekki íarið að brenna íólk, eins
°g síðar varð, og var liér þessvegna um algert „nýmæli“ að ræða og
sýnir hve mikils hefur þótt við þurfa.
Þú er loks í fjórða lagi sú veigamikla og í rauninni úrskerandi spurn-
lng: Hvernig stóð á því, að allur alntúgi rnanns í Björgyn var þá þegar
SVo viss og sannfærður um, sem raun bar vitni, að stúlkan væri engin
°nnur en Margrét konungsdóttir? Og þar á meðal hinir tveir (eða
fieiri) merku íslenzku samtímamenn þessara atburða, sem nú var getið?
Þessari spurningu verður ekki svarað einfaldlega með því að tala um
Þindurvitni, trúgirni og hysterí, eða annað þaðan al verra. „Trúið aldrei
lengingamanninum,“ sagði sr. Árni Þórarinsson. Það hefur nefnilega
Ptasinnis sýnt sig, og sagnfræðingar einatt orðið að viðurkenna það,
a<'' °ft er meira að byggja á almenningsáliti, sögnum og þjóðtrú, en
nienn vilja í fljótu bragði vera láta, enda þótt slíkar sagnir taki stund-
á sig reyfarakennd gerfi.1) Hér er það auk þess engin þjóðsaga,
eldur söguleg staðreynd, að almenningur var þá þegar sannfærður um,
stúlkan segði satt. í því sambandi ber þess sérstaklega að gæta, að
Ki var til að dreifa neinum sérstökum óvinsældum konungs, sem
etnt gætu haft áhrif á afstöðu almennings gagnvart stúlkunni, né held-
111 var á þeim tíma um að ræða neinskonar „trúar“-hreyfingu, jarteikn
a þesskonar „yfirnáttúrleg fyrirbrigði" í sambandi við stúlkuna, —
P° það yrði að vísu síðar, — sem ruglað gætu dómgreind fólksins. Miklu
hitt legið beinna við, að almenningur hefði lagzt á sveif nteð
dhöfunum, en á móti hinni sakfelldu konu, það er a. m. k. miklu
'enjulegra í slíkum tilfellum. Að sú varð ekki raunin á, bendir alveg
nl L 0
Pess’ a® fólkið hafi verið öldungis visst í sinni sök, og sú vissa hefur
01>ð að byggjast á því, að menn liafi beinlínis þekkt stúlkuna og
’þunað eftir henni sem dóttur hins látna konungs, og eða hún sannað
á annan hátt. Vitanlegt er, að Björgynjarbúar höfðu góða aðstöðu
^ Pess að gera sér grein fyrir þessu, a. m. k. áður en konungur og hirðin
nm í bæinn úr Danmerkurleiðangrinum. Það er staðreynd, að vissa
nenning var svo gagnger í þessu efni, að stúlkan var af alþýðu strax
11 aftökuna tekin í píslarvotta- eða dýrlingatölu, og kom fyrir ekki,
r 1 konungsmenn og kirkjuyfirvöld reynclu að berja þennan landráða-
a átrúnað niður með harðri hendi.
Urt!\ ^ rilgerð G. Storm segir m. a. um sagnir þær og vísur, sem geymst hafa
c]e ,CSSa ‘Uburði: „Derimod kan de nok siges at være forsaavidt historiske, som
B,
‘dspeile Samtidens eller den nærmeste Eftertids Opfatning af Personer og
eS»venheder.
Generati
At Viserne stammer fra Samtiden eller den nærmeste
°n efter (c. 1300—1330), synes at væri tydeligt
4