Eimreiðin - 01.05.1965, Blaðsíða 60

EIMRF.IRIN
164
og- seld fyrir gjalcleyri, þá er þar til að svara, sem mælt var forðunr,
að fleira er nú matur en morkinn hákarl og súrt smér. íslenzk tunga
er, enn sem komið er, og þau verk, sem á þá tungu hafa verið varð-
veitt og skráð, meiri landkynning en nokkuð það, sem okkur hefur
fram til þessa auðnazt að búa til og leggja í dósir. Hvar sem ég fer -
suður í Róm, austur í Aþenu, úti í Jerúsalem — hitti ég lyrir mennt-
aða menn og vitra, sem þykir ég viðmælis verður fyrir það eitt, að
ég mæli á íslenzka tungu og veit nokkur skil á henni. Sú göfgi og
snilli, sem þeir eru viðbúnir að eigna þjóðinni verðskuldað og óverð-
skuldað, og sú virðing, sem þeir eru tilbúnir að veita henni og hverj-
tim einstaklingi þjóðarinnar, er léð frá hugmyndinni um ágæti þeirr-
ar tungu, sem luin talar, og þeirra verka, sem hún skóp á þeirri
tungu. Og til þessa dags því einu.
Og er það ekki ágætt? Jú, það er ágætt. Það er meira en ágætt-
Það er hreint afbragð. Og er þá ekki allt í lagi? Nei, það er samt sent
áður ekki allt í lagi.
Það steðja að tungunni, eins og við mælum hana nú, ýmsar hætt-
ur, ég á hér hreinlega við, eins og við mælum hana, þegar \ ið tölutn
um daginn og veginn — tölum um viðskipti okkar margvísleg og
hversdagslega atburði — framburðarhættur og hættur um talvenjur.
Þessi ótímgan einkennist af linku, atfylgisleysi. Það er eins og við
nennum ekki lengur að hafa fyrir því að skila orðunum afsláttar-
laust úr munni. Þetta lýsir sér í linmælum alls konar, styttingum
orða, hálfdrafandi flaustursmæli í lágtón, úrfellingu orða og setning-
arhluta, sem rétt hugsun og eðli málsins krefur. 1 stað þess er sIopP'
ið með að gefa í skyn, hvað við er átt, með bjálfalegum, stöðluðum
táknum, eins og t. d. Sko, þú veizt. Þú veizt, ha? Þessi linka er í suin-
um tilvikum svo áberandi, að úr verður hrein afbökun orðanna-
skræming, bögumæli. Samfara þessari uppdráttarsýki eru svo ýms-
ir mjög áberandi fylgikvillar. Orðfæð, brjóstumkennanlegur van-
máttur þess að raða orðunum saman, svo að þau tjái skýra hugsun,
og algert getuleysi þess að gefa máli sínu persónulegt yfirbragð og
snið.
Það er sjálfsagt vinnandi vegur að finna orsakir þessa, bæði þjóð-
félagslegar og sálrænar, þó að þess skuli ekki freistað hér, enda oi
ég ekki maður til þess að gera slíka rannsókn — og heli ekki ástæðui'
til þess. En eitt vil ég taka mjög skýrt fram: Við skulum fyrir alk'
muni ekki fara að kenna þetta erlendum áhrifum. Svo mikið veit ég-
að Jretta er að mjög verulegu leyti heimafengið volæði og engan