Ægir - 01.11.1983, Side 11

í fyrsta lagi mun ætíð verða framleitt mikið af góðu
fiskmjöli hér á landi, en fiskmjöl er lang ódýrasti hluti
fiskafóðurs. að vísu er í dag mestur hluti þessa fisk-
ttjöls skemmdur með eldþurrkun, en eins og víðast
hvar erlendis mun hér verða smám saman horfið að
gufuþurrkun, sem gefur verðmætara mjöl. Raunar er
aðeins gufuþurrkað mjöl nothæft í fiskafóður.
I öðru lagi er talsvert víða á landinu unnt að skapa
eldisfiski kjörumhverfi til vaxtar, með því að halda
hjörhitastigi - sem er 12-16 stig fyrir lax - í vatni sem
er laust við bakteríur og sveppa, sem geta valdið sjúk-
dómum. Vegna jarðvarma er unnt að gera þetta,
óháð árstíðum, veðrum og vindi. Hér er að sj álfsögðu
fólgin sérstaða og yfirburðir íslands. í þriðja lagi má
nefna, að ekki er kunnugt um neina alvarlega sjúk-
dóma, er herja á lax og silung hér við land, en sjúk-
óóinar eru jafnan versti vágesturinn í sambandi við
fiskeldi.
í fjórða lagi má svo nefna - þó það að vísu sé ekki
sérstakt fyrir ísland - að fiskur, t.d. lax og silungur, er
ákaflega virkt alidýr til að breyta tiltölulega ódýrri
e8gjahvítu, eins og fiskmjöli, í verðmæta eggjahvítu.
Að þessu leyti er regnbogasilungur um 2.5 sinnum
virkari en kjúklingur, um 6 sinnum virkari en svín, og
urn 17 sinnum virkari en holdanaut. Suma fiska, eins
°g t.d. lax, þarf ekkiað ala í slátrunarstærð,heldur má
sleppa þeim á afrétti hafsins, þaðan sem þeir snúa til
sleppistaðanna, þegar þeir verða kynþroska. Þetta
hefur á íslensku verið nefnd hafbeit“.
Við framangreindar hugleiðingar mætti bæta eftir-
farandi: Ekki þarf að elta hafbeitarlax um heimshöfin
með dýrum skipakosti og ærnum kostnaði til að veiða
Þennan fisk. Hann skilar sér fullvaxinn á sínum tíma
l*l bernsku- eða sleppistöðvanna, þar sem unnt er að
veiða hann með tiltölulega litlum tilkostnaði. Að vísu
getur verið ábatasamt að veiða lax á úthafinu, svo sem
Færeyingar og Grænlendingar gera. En auk þess sem
hér er á ferð sjóræningjastarfsemi að því leyti, að
Þessi fiskur tilheyrir hvorki Færeyjum né Grænlandi,
Þá er frá samþjóðlegu eða hagrænu sjónarmiði ekki
einvörðungu um að ræða sóun á orku og vinnu við
Veiðarnar. Það er jafnframt verið að slátra laxi sem
hefur ekki tekið út eðlilegan eða fullan vöxt. Þannig
hefur Alþjóðahafrannsóknaráðið áætlað, að sá lax
sem Færeyingar og Grænlendingar hirða á úthafinu
'V'yndi að meðaltali verða 1 Vi sinnum meiri að
^iagni, fengi hann að ná fullum þroska og snúa aftur
a sínar heimaslóðir.
Jafnan er ráð fyrir því gert, að nægt „haglendi"
muni vera fyrir laxinn í hafinu. Eflaust á þetta við um
Atlantshafslaxinn, en stofn hans er mjög lítill. Hins
vegar eru uppi um það nokkrar efasemdir hvort á
Kyrrahafi muni nægilegt æti fyrir þann mikla fjölda
laxgönguseiða sem Bandaríkin, Kanada, Japan og
Sovétríkin senda á þennan víðlenda afrétt. Enginn
greiðir skatta eða tolla af því mikla átu- eða fóður-
magni sem hafið leggur af mörkum til framleiðslu
slíkrar úrvalsfæðu sem lax er, en á þessari gjöf sjávar
byggist hafkvæmni hafbeitar. Verða hér á eftir raktir
nokkrir meginþættir þessarar framleiðslugreinar,
bæði á Kyrrahafi og Atlantshafi.
II. LAXAFRAMLEIÐSLA Á KYRRAHAFI
Lax er einn mikilvægasti nytjafiskur á Norður-
Kyrrahafi, en þar eru aðal laxalöndin: Bandaríkin,
Kanada, Japan og Sovétríkin. Árið 1982 var laxveiði
Bandaríkjanna á Kyrrahafi alls um 325.000 tonn eða
af sömu stærðargráðu og þorskveiði íslendinga, en á
sama tíma var heildarafli Atlantshafslax (og þá er lax
framleiddur í sjókvíum ekki meðtalinn) um 10.000
tonn, eða rösklega 30 sinnum minni. Kanadamenn,
Japanir og Sovétmenn veiða og feiknin öll af laxi í
Kyrrahafi, en um heildaraflamagn þessara þjóða
skortir mig gögn.
1. YFirburðir Kyrrahafs fram yfir Atlantshaf.
Meginskýringar yfirburða Kyrrahafsins sem laxa-
framleiðanda fram yfir Atlantshaf eru sem hér segir:
a) í Kyrrahafi eru 6 tegundir laxa, sem ekki lifa í
Atlantshafi, en Atlantshafslax fyrirfinnst ekki í
Kyrrahafi. Sumar Kyrrahafstegundirnar eru stórum
frjósamari en Atlantshafslaxinn, með því að seiðin
hverfa til sjávar strax og þau hafa lokið við kviðpok-
ann, og viðgangur tegundarinnar er þannig óháður
átuskilyrðum í viðkomandi ferskvatni. Önnur seiði
dveljast skemur í ánum en seiði Atlantshafslaxins og
eru einnig að þessu leyti óháðari uppeldisskilyrðum
árinnar.
b) Allar 6 tegundir Kyrrahafslax deyja í ánum að
hrygningu lokinni. Hræin rotna, og frjóefni sem
þannig leysast úr læðingi (nítrat-, fosfat- og fleiri
jónir) skapa tiltölulega mikið af átu fyrir smáseiði,
þar með talin afkvæmi viðkomandi laxategunda. Atl-
antshafslaxinn hverfur hins vegar til sjávar úr ánum
síðla vetrar eða snemma vors sem „hoplax“ og ferst
að mestu leyti (ca. 90%) eftir að hann kemst í sjó;
aðeins um 10% ná að snúa aftur í ána til að hrygna að
nýju.
ÆGIR-571