Ægir - 01.11.1983, Page 65

um og niðursoðnum fiski. Þetta er sýnt á línuriti nr. 9.
Frá 1978 hefur neysla á frystum fiski aukist um 3% á
ári og var orðin 30% af fiskneyslunni árið 1980, sam-
kvaemt markaðsrannsókn Ross Food Ltd. Þar kemur
einnig fram að við hækkun á verði um 1% þá minnk-
ar neyslan um 0,7%. Ef þessi verðteygni í eftir-
spurn er borin saman við aðrar matvörur þá er mun
óteygnari eftirspurn gagnvart kjöti eða ep = -0,38 á
móti -0,7 gagnvart verðbreytingu á fiski, en eftir-
spurnin er mun óteygnari gagnvart eggjum eða nálægt
núlli samkvæmt framangreindri könnun. Þessu til
staðfestingar er vert að bera saman tvö línurit, í fyrsta
lagi verð á þorski frá íslandi á breska markaðnum
(línurit nr. 7) og í öðru lagi línuritið yfir fiskneyslu á
ntann í Bretlandi (línurit nr. 8). Þar sem augljóslega
sést að með hækkandi verði minnkar neyslan og
öfugt.
Þjóðartekjur Breta eru frekar lágar miðað við
önnur lönd innan E.B.E. eða um 10% undir meðal-
tali átta E.B.E. ríkja, en á árinu 1980 voru þjóðar-
tekjur á mann í Bretlandi um 8300 dollarar saman-
borið við um 9400 dollarar sem meðaltal E.B.E. ríkj-
anna. Aukning þjóðartekna hefur verið mun hægari í
Bretlandi en í öðrumE.B.E. ríkjum. Vegnahinnatil-
tölulega lágu þjóðartekna vekur það furðu hvað
Bretar neyta mikils fisks, sem þrátt fyrir allt er ein
dýrasta matvaran á markaðnum. Fiskneysla Breta er
ein sú mesta þegar litið er á E.B.E. ríkin sem heild.
Skýringin á þessu er sennilega sú hvað fiskur er rót-
gróinn í neyslumynstri þjóðarinnar. Þrátt fyrir hina
rótgrónu neysluhefð þá hefur hún breyst stórlega á
síðustu tíu árum úr ferskum fiski yfir í frosinn og frá
breskum í innfluttan fisk.
5.4. Dreifileiðir
íslensku fyrirtækin í Bretlandi reka ekki sitt eigið
dreifikerfi, heldur er fiskurinn seldur beint til heild-
sala eða framleiðenda sem síðan sjá um að dreifa
honum. Dreifileiðir á frystum fiski frá íslandi eru
sýndar á mynd nr. 1. Þar er greint frá dreifileiðum
fisksins allt frá því að hann veiðist og þangað til að
Frystur
fiskur
+ 47%
Ferskur Niöursoóinn Soöinn
fiskur fiskur - 6% fiskur
- 32% - 30%
Línurit nr. 9. Breytingar á fiskneyslu i Bretlandi 1969-1980.
hann er kominn á borð neytandans í Bretlandi. 1
grófum dráttum má skipta dreifileiðum á frystum fiski
í tvær megin leiðir, annars vegar fyrir fryst flök og
hins vegar fyrir blokk og marning.
Þegar fryst flök koma frá íslandi eru þau í flestum
tilfellum flutt beint úr skipi til heildsalans, en í sumum
tilvikum í frystigeymslu íslenska sölufyrirtækisins, til
þess að hafa einhvern fisk á lager ef pantað er með
skömmum fyrirvara. Heildsalinn kaupir fiskinn út í
reikning og ber þannig sjálfur markaðslega áhættu á
að fiskurinn seljist á því verði, sem hann keypti hann.
Þegar íslensku fyrirtækin eru búin að afhenda fiskinn
til heildsalans þá er sölustarfsemi þeirra lokið og aðrir
taka við. Heildsalinn ber einnig áhættu á að lána and-
virði fisksins til sinna viðskiptamanna. Það eru
nokkrir mjög stórir heildsalar í Bretlandi, sem ráða
yfir stórum hluta dreifikerfisins þar í landi. Einna
stærstir eru Findus, Ross Food Ltd, Youngs og BIRD
EYE, svo einhverjir séu nefndir. Þegar heildsalinn er
búinn að fá fiskflökin í hendurnar, selur hann flökin
áfram til staðbundinna heildsala. Verðákvörðun milli
þessara aðila ákveðst yfirleitt á svo kölluðum opnum
markaði. Heildsalarnir tilkynna inn á markaðinn að
ákveðið magn sé til sölu á þar tilgreindu verði. Síðan
gera staðbundnu heildsalarnir tilboð í þetta magn.
Síðan fer það eftir framboði og eftirspurn hvað hið
endanlega verð verður. Staðbundnu heildsalarnir sjá
um dreifingu til smærri aðila t.d. mötuneyta, veitinga-
húsa, fiskbúða og Fish and Chips matsölustaða
o.s.frv.
Það er ljóst af þessu, að verulegur hluti frystra fisk-
flaka, sem flutt eru inn til Bretlands, fer inn á stofn-
anamarkað, þar sem ákveðnir innkaupastjórar ann-
ast innkaupin fyrir mötuneyti fyrirtækjanna, eða þá
hótel eða veitingahúsakeðjur. Hinn endanlegi neyt-
andi veit ekkert hvaðan fiskurinn kemur, sem er
settur á borð til hans.
Smærri íslensku útflutningsaðilarnir flytja fiskinn
beint til heildsalans og eru ekki með birgðasöfnun í
Bretlandi, heldur selja einungis eftir pöntunum. í
sumum tilfellum hefur smærri aðilunum tekist að
selja til staðbundinna heildsala og sleppt þannig
einum millilið og fengið eitthvað hærra verð fyrir
fiskinn.
Hvað varðar dreifingu á fiskblokk, þá selja
íslensku útflutningsaðilarnir hana beint til fram-
leiðanda. Framleiðandinn er í mörgum tilfellum sami
aðilinn og er með heildsöluna á fiskflökunum. Flest ef
ekki öll framangreindra fyrirtækja eru með fiskiðn-
aðarverksmiðju í Bretlandi. Framleiðandinn vinnur
ÆGIR - 625