Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Blaðsíða 3

miAim- <s
IÁH.I IS I IH\(. V
4. HEFTI 28. ÁRGANGUR DESEMBER 1978
ENDURSKOÐUN STJÓRNARSKRÁRINNAR
Á síðasta starfsdegi sinum vorið 1978 samþykkti Alþingi þingsályktun þess
efnis, að eftir kosningar skyldi skipuð 9 manna stjórnarskrárnefnd eftir til-
nefningu stjórnmálaflokkanna. Nefndin á að skila álitsgerð og tillögum innan
2 ára og „taka sérstaklega til meðferðar kjördæmaskipun, kosningaákvæði
stjórnskipunarlaga, skipulag og starfshætti Alþingis og kosningalög". Af þess-
ari upptalningu er Ijóst, að nefndinni er ætlað víðtækara verkefni en að endur-
skoða stjórnarskrána. Þetta, takmarkaður starfstfmi og verkefnin, sem áhersla
er lögð á, gefa tilefni til að benda á hættuna, sem fylgir því, að nefndin sinni
ekki öðru en stjórnarskrár- og lagaákvæðum um Alþingiskosningar og Alþing-
isstörf. Nú eru brátt 35 ár frá lýðveldisstofnuninni. Þá og síðan hefur verið
rætt um nauðsyn þess að endurskoða stjórnarskrána, sem að stofni til er
meira en aldar gömul. Áhugi hefur ekki verið nægur til að því verki yrði lokið.
Hins vegar hafa verið gerðar breytingar á kjördæmaskipan og kosningarétt-
araldri, og nú á að leggja áherslu á verkefni á sama sviði. Til þess liggja skilj-
anlegar pólitískar ástæður, og enginn neitar því, að verkefnin, sem sérstak-
lega eru talin í þingsályktuninni frá 6. mai s.l., eru mikilvæg. Hins vegar er
líklegt, að það dragist í önnur 35 ár eða lengur að skoða stjórnarskrána í
heild og breyta henni í grundvallaratriðum, ef það verður ekki gert einmitt nú.
Stjórnarskráin fjallar ekki lengur um þau öfl, sem raunverulega móta stefnuna
í þjóðfélaginu, fyrst og fremst vegna þess að í henni eru ekki reglur um vald-
svið og starfshætti stjórnmálaflokka og hagsmunasamtaka. Ákvæði hennar
um hið eiginlega ríkiskerfi eru einnig úrelt um margt annað en það, sem varð-
ar Alþingi. Til dæmis eru þar engar efnisreglur um valdskiptingu milli ríkis og
sveitarfélaga, ákvæðin um dómstóla eru gagnslítil og þingræðisreglan kemur
ekki skýrt fram í stjórnarskránni.
Það er létt verk fyrir þá, sem ófúsir eru til stórræða, að gagnrýna hugmynd-
ina um nauðsyn á heildarendurskoðun stjórnarskrárinnar á þeim grundvelli,
að hún sé óframkvæmanleg og að stjórnarskrárákvæði séu ekki líkleg til að
hafa raunhæfa þýðingu til að hemja hin stríðandi öfl samfélagsins. Það er
173