Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Blaðsíða 36

Beiting verkfallsréttar og afleiðing hennar
Þótt hér þrjóti möguleikann til að ræða þetta efni sem lögfræðilegt
viðfangsefni, má freista þess að beita almennri rökhyggju lögfræð-
innar til að nálgast eðli þessa fyrirbæris í samhengi þess stjórnmála-
lega veruleika, sem hér hefur verið lýst. Verður þá fyrst fyrir að
velta fyrir sér, til hvers verkfallastefna liðinna ára hefur leitt, og
reyna að skyggnast inn í, hver sé líkleg afleiðing áframhaldandi stefnu
í sömu átt.
Sé fyrst litið til fyrirtækj anna, sem verkföllin beinast gegn, leiðir
af sjálfu sér, að bæði verkföll og samningar að þeim loknum, sem leiða
til útgjalda umfram ,,greiðslugetu“, verða til þess að fyrirtækin verða
rekstrarlega og fjárhagsléga veikari. Framleiðslutap og þar með tekju-
tap fyrirtækis meðan á verkfalli stendur verður sjaldnast bætt að því
loknu. Þetta rýrir sjálfstæði fyrirtækjanna, gerir þau háðari bönkum
og öðrum lánastofnunum og ríkisvaldinu en þau ella væru og dregur
úr svigrúmi þeirra til vaxtar og viðgangs. Þau geta síður staðið af
sér tímabundin vandræði eða uppákomur og verða þannig ótraustari
vinnuveitendur en ella.
Sé í öðru lagi litið á hagsmuni launþeganna, er verkfall þeim ekki
síður þungbært. Þess eru mörg dæmi frá liðnum árum, að kauphækk-
un að loknu verkfalli hefur ungann úr samningstímanum sem eftir fór
runnið til að bæta upp tekjumissinn meðan á verkfallinu stóð. Þannig
hefur t.d. 20% kauphækkun í lok verkfalls í raun orðið t.d. 10% tekju-
hækkun fyrir allan tímann frá upphafi vei'kfalls til loka samnings-
tímans. Þess mun raunar dæmi, að samningstími hafi ekki dugað til
að kauphækkunin bætti upp þetta tekjutap.
Sé í þriðja lagi litið á heildarmyndina fyrir þjóðfélagið felur verk-
fall að jafnaði í sér glataða verðmætasköpun, sem því verður aldrei
bætt.
Sé loks í fjórða lagi litið á hlut almennra borgara þjóðfélagsins í
verkföllum, er það býsna almenn regla, að óþægindin, sem af verk-
föllum leiðir, séu alla jafna mest fyrir blásaklaust fólk, sem er aldeilis
áhrifalaust í deilunni og henni óviðkomandi.
1 ljósi þessara staðreynda og fleiri, sem raktar verða nánar hér á
eftir, verður að kallast skelfilegt, að vinnuseljendur og vinnukaupend-
ur skuli ekki geta notað neinar aðferðir við úrlausn kjaradeilna aðrar
en þær, sem örugglega eru öllum aðilum, sem þær varða, til verulég'rar
bölvunai'.
En hver verður til lengdar árangur óbreyttrar stefnu í þessu efni?
Sú hefur æðioft orðið reynslan í verkföllum, að launamunur innan
206