Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Blaðsíða 15

Auðvitað er erfitt að hugsa sér lögbrot stjórnvalds í þessu sam-
bandi. En fræðilega má hugsa sér brot á stjórnarskrá eða ýmsum
þeim lagareglum, sem sníða stjórnarathöfnum stakk.
En það er hægt að hugsa sér ýmis þau tilvik, að stjórnvald fram-
kvæmi ekki það, sem því ber lögum samkvæmt. Lög hafa t.d. að geyma
ákvæði þess efnis, að fyrir ákveðinn dag skuli sett reglugerð um mál,
en slíkt er ekki gert. 1 siglingalögum stæði t.d., að upphæð slysabóta
til sjómanna skuli endurskoða með tilliti til verðlags sex mánuðum
eftir gildistöku laganna og breytingin auglýst, en þetta er ekki gert.
Eða eins og ég hef stundum nefnt sem dæmi, að opinbert fiskverð
skal ákveða skv. lögum fyrir ákveðinn tíma nokkrum sinnum á ári.
Oft kemur það þó fyrir, að ákvörðun fiskverðs dregst úr hömlu, og
stundum svo, að sjómenn hafa búið vikurn saman við nýja verðið
án þess að vita hvað það verður. 1 slíkum tilfellum hafa sjómenn siglt
í land oftar en einu sinni og enginn véfengir rétt þeirra til þess.
Á túlkun þessarar lagágreinar hefur ekki reynt hér á landi, svo að
mér sé kunnugt um. En ég hallast m.ö.o. að því, að í þessu tilfelli sé
íslenskur verkfallsréttur rýmri en almennt er álitið.
Hér hafa verið talin upp þau ákvæði vinnulöggjafarinnar, sem beint
eða óbeint banna eða takmarka beitingu verkfalls.
1 öllum aðalatriðum snerta þau bönn eða takmarkanir kjaradeilur.
En verkfallsréttur nær eins og áður segir einnig til þess að vernda
rétt skv. vinnulöggjöfinni sbr. 14. gr. hennar.
Hvað verkfallsréttur þessi felur í sér er óljóst. En hann er þó ein-
göngu bundinn hagsmunum stéttarfélags sem heildar, réttindum þess
sem lögformlegs samningsaðila fyrir meðlimi sína. Þannig er það
löngu viðurkennt, að stéttarfélag má beita verkfalli til að öðlast viður-
kenningu atvinnurekandans, enda eiga menn rétt á að stofna stéttar-
félög eða stéttarfélagasambönd til að vinna að hagsmunamálum verka-
lýðsstéttarinnar skv. 1. gr. vinnulöggjafarinnar. Einnig er viðurkennt
að verkfalli megi beita til að ná forgangsrétti til vinnu á ákveðnu
samningssvæði. Þá er einnig almennt viðurkennt, hér eins og í ná-
grannalöndunum, að stéttarfélög megi beita verkfalli gegn atvinnu-
rekanda, sem ekki greiðir starfsmönnum sínum launin á réttum tíma.
Rökin eru þau, að það sé forsenda kjarasamnings, að atvinnurekandi
greiði þau laun og veiti þau kjör, sem samið var um. Bresti þessi for-
senda, sé ekki hægt að gera til þess kröfu, að stéttarfélagið efni kjara-
samninginn að sínu leyti, og það sé beint hagsmunamál stéttarfélags-
ins að berjast fyrir því, að eftir kjarasamningi sé farið að þessu leyti.
185