Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Side 35

sónulegt frelsi hvers og eins launþega skerðist við tilkomu hins félags-
lega verkfallsréttar, þótt að vísu ýmislegt annað vinnist.
Verkfallsréttur félagasamtaka eins og hann er staðfestur í löggjöf
er með þessum hætti ekki eiginlegur réttur, heldur sjálfgefin afleiðing
af einkarétti launþegasamtakanna til að selja vinnu.
Þegar litið er til upphafs verkfallasögunnar, liggur á hinn bóginn
beint við að greina verkfallsréttinn sem neyðarrétt. Sé verkfallsrétt-
ur skoðaður í ljósi almennra reglna neyðarréttarins, ætti að vera
heimilt að beita honum með þeim hætti, að hverju sinni væri minni
hagsmunum fórnað fyrir aðra meiri. Hér er aftur komið að hinu sögu-
lega upphafi verkfallsbeitingar. 1 upphafi skipulegrar verkalýðsbar-
áttu var verkföllum beitt til að knýja fram samningsréttinn, — rétt-
inn til að setjast við sama borð og atvinnurekandinn og semja við hann
um lágmarkskjör, sem starfsfólkið nyti. Hér var sóst eftir rétti, sem
ekki verður metinn til fjár, heldur verður að teljast til almennra mann-
réttinda. Því var á þessum tíma vafalaust verið að fórna minni hags-
unum fyrir meiri og almennum neyðarréttarskilyrðum þannig fullnægt.
Á síðari stigum í þróun verkalýðsbaráttu hafa ýmsar kröfur um
grundvallarréttindi komið fram, sem má fella undir þessa skýrgreiningu,
t.d. á sviði örýggismála, atvinnuleysistrygginga o.fl. atriða innan vinnu-
réttarins. Sama máli verður að teljast gegna um kaupkröfur marga
áratugi framan af sögu hinnar skipulegu verkalýðsbaráttu. Sé saga
verkfalla hina síðustu áratugi hins vegar skoðuð í ljósi neyðarréttar-
hugtaksins, vakna efasemdir um, að hin gullna regla hans sé haldin.
Þetta á við, þegar smáir hópar stöðva heilar atvinnugi'einar til að
knýja fram kjör sín. Þetta á raunar við almennt, þegar verkfallsrétt-
inum er beitt við núverandi þjóðfélagsaðstæður til að öðlast hags-
muni/fjármuni, sem reiknaðir verða í krónum og aurum. Við þær að-
stæður má draga í efa, að þeir hagsmunir, sem barist er fyrir, séu
nokkurn tíma svo miklir, að þeir verði til lengri tíma litið fyrir verk-
fallsmenn eða þjóðfélagið í heild meiri en þeir hagsmunir, sem fólgnir
eru í að halda atvinnustarfsemi gangandi.
Þegar svo því stigi er náð, sem við höfum upplifað oft á liðnum árum,
að verkföll eru háð eða þeim hótað til að sækja fjármuni, sem ekki
eru til í öllum þorra fyrirtækjanna, sem við er samið, þá er tvímæla-
laust komið út fyrir það svið, sem hugmyndafræði lögfræðinnar getur
viðurkennt sem neyðarrétt.
Þar með höfum við í þessari umræðu í reynd yfirgefið lögfræðina.
Hinn þjóðfélagslegi veruleiki rúmast ekki innan ramma þeirra meg-
inreglna réttarríkisins, sem lögfræðin fæst við.
205