Tímarit lögfræðinga - 01.12.1978, Blaðsíða 34

framan. Þessi öfl viðurkenna engan aðila í samfélaginu sem bæran til
að skera úr þeirra deilu við greiðendur launa, heldur höfða til frjálsra
samninga eða fulls samningsréttar, sem felur í sér réttinn til verkfalls.
Sá réttur er alger, því að ýmist hafa lög eða samningar veitt þessum
samfélagshópum einkarétt á að gegna þeim störfum, sem um ræðir
hverju sinni. í lögum um lögreglumenn hefur löggjafinn innsiglað þessa
réttarstöðu með því að banna lögreglumönnum afskipti af verkfalls-
aðgerðum, í reynd, hverjar sem þær eru.
Verkföllum og framkvæmd þeirra þarf ekki að lýsa í þennan hóp.
Verkföll stórra hópa og smárra hafa Um áratugi stöðvað eða stórlega
truflað flesta þætti athafnalífs í landinu til að knýja fram launakjör,
sem launagreiðendur hafa með réttu eða röngu talið sér um megn
að semja um. Svo til öllum hefur þessum verkföllum lokið með
samningum. Margir þeirra gætu verið efni fyrir langar ráðstefnur.
En þessi staða verkfallsréttarins, sem í raun er utan við íslenska
réttarríkið eins og því eru settar skorður í stj órnarskrá og annarri lög-
gjöf, verður ekki skilin án þess að líta til liðins tíma, þegar atvinnu-
rekendur voru í aðstöðu til að taka sér sjálfdæmi um kjör starfsmanna
sinna og misbeittu þeirri aðstöðu til að skammta þau afarnaumt og
hundelta hvern þann, sem gerði sig líklegan til einhverrar forystu um
að breyta þar einhverju um. Áður en ég ræði það efni frekar, ætla ég
að freista þess að skoða verkfallsréttinn nánar innan hinnar almennu
hugmyndafræði lögfræðinnar.
Lögfræðileg greining verkfallsréttar
Hinn eiginlegi grundvöllur verkfallsréttarins verður að teljast per-
sónubundinn, þ.e. að hverjum manni sé það í sjálfsvald sett, hvort
hann selur vinnu sína eða ekki. Slíkur réttur hvers og eins launþega
er þó oftast lítilvægur. Það er ekki fyrr en allir launþegar á tilteknum
stað eða innan tiltekinnar atvinnugreinar beita þessum rétti sínum
sameiginlega, sem hann öðlast vigt. Sú vigt er þó ekki fólgin í réttin-
um sjálfum, heldur ræðst hún af því, að ekki geti komið aðrir laun-
þegar og selt sína vinnu í stað þeirra, sem lögðu niður vinnu. Þannig
er það fyrst og fremst einkasöluaðstaðan gagnvart tiltekinni vinnu,
sem er rót þess valds, sem með verkfallinu er beitt, en ekki sá grund-
vallarréttur, — verkfallsréttur hvers og eins manns að ákveða, hvort
hann selur sína vinnu eða ekki. Við þessar aðstæður glatast launþeg-
anum í rauninni hinn persónulegi verkfallsréttur, en í staðinn kemur
verkfallsskylda, sem verkfallsfélagsskapurinn léggur honum á herðar.
Röksemdafærslan leiðir til þeirrar kaldhæðnislegu niðurstöðu, að per-
204