Tímarit lögfræðinga - 01.08.1979, Blaðsíða 7

2. STARFSMENN, SEM BAKAÐ GETA VINNUVEITANDA
BÓTASKYLDU
2.1. Fræðikenningar
Venjulega leikur lítill vafi á, hverjir teljast starfsmenn vinnuveit-
anda í þessu sambandi. Þetta getur þó stundum verið deiluefni.
Vinnuveitandi ber fyrst og fremst ábyrgð vegna launþega, sem eru
í vinnu hjá honum. Einu gildir hvort um yfirmenn eða undirmenn er
að ræða. Munu og langflest tilvik vinnuveitandaábyrgðar í framkvæmd
vera svo vaxin, að launþegi hefur valdið tjóni. Þess vegna er á Norð-
urlöndum algengt að tala um „ai'bejdsgiveransvar“.4 Annars er nafn
á þessu réttaratriði nokkuð á reiki á Norðurlöndum. Það er ýmist nefnt
„h u sbon dsan s var, ‘ ‘ „principalansvar," „arbejdsgiveransvar“ eða
„arbeidsherreansvar.“5
I vinnurétti merkir hugtakið launþegi ekki hið sama í öllum sam-
böndum, en almennt er launþegi talinn vera sá, sem á rétt til orlofs
skv. orlofslögum, rétt til forgangs í búi vegna ógreiddra launa o. s. frv.6
Reglan um vinnuveitandaábyrgð er ekki einskorðuð við ábyrgð á
mönnum, sem teljast launþegar í merkingu vinnuréttar.7 Enn síður
takmarkast hún við starfsmenn, sem einstök lög á sviði vinnuréttar
eða vinnumarkaðsréttar taka til, svo sem lög nr. 19/1979 um rétt
verkafólks til uppsagnarfrests frá störfum .. ., lög nr. 88/1971 um 40
stunda vinnuviku, lög nr. 9/1974 um starfskjör launþega o.fl., lög nr.
31/1974 um ríkisábyrgð á launum við gjaldþrot, lög nr. 38/1954 um
réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins og lög nr. 46/1973 um kjara-
samninga opinberra starfsmanna.
Enginn vafi leikur á, að vinnuveitandi ber bótaábyrgð vegna ýmissa
annarra starfsmanna en þeirra, sem eru beinlínis launþegar. Er því
4 Sbr.. t.d. A. Vinding Kruse, Erstatningsretten, 3. útg., Khöfn 1976, bls. 228 og Erling
Selvig, Det sákalte husbondsansvar, Oslo 1968, bls. 8. Sjá og 2. kafla norsku skaðabóta-
laganna nr. 26, 13. júní 1969 og 3. kafla sænsku skaðabótalaganna nr. 1972:207, sbr. lög
nr. 1975:404.
5 Selvig skipar í fyrrnefndu riti sínu fræðiheitum með nokkuð öðrum hætti en verið
hefur, þegar fjallað er um skaðabótaábyrgð manna á verkum annarra aðila. Notar hann
fleiri fræðiheiti en áður gerðist og varpar þannig oft skýrara ljósi á ýmis álitaefni,
sem tengd eru vinnuveitandaábyrgðinni, ábyrgð á sjálfstæðum framkvæmdaaðilum
o.fl. Að sumu leyti flækir þó notkun Selvigs á hugtökum mál hans, ekki síst vegna
þess að skilgreiningar hans á nokkrum þeirra eru ófullnægjandi.
6 Hellner, bls. 99.
7 Um hugtakið vinnusamningur sjá Gunnar Sæmundsson, Vinnusamningar, Tímarit
lögfræðinga 1974, bls. 91. Um hugtakið launþegi sjá m.a. Axel Adlercreutz, Svensk
arbetsratt, 3. útg., Lund 1971, bls. 19 o.áfr.
53