Tímarit lögfræðinga - 01.08.1979, Blaðsíða 30

Jón A. Ólafsson sakadómari:
RÉTTARSTAÐA SAKAÐRA MANNA
Erindi á fundi Lögfræðingafélags íslands 8. febrúar 1979
Undanfarið hefur átt sér stað nokkur umræða um, hvort réttarstaða
sakaðra manna hafi spillst, eftir að Rannsóknarlögregla ríkisins tók
til starfa. Eins og vænta má sýnist sitt hverjum í þessum efnum, og
mun val málshefjenda hafa verið við það miðað, að fram kæmu menn,
sem reynslu hefðu í þessum efnum frá mismunandi sjónarhornum.
Mér skildist á formanni félagsins, að framsögur þessar ættu að vera
fyrst og fremst grundvöllur umræðu um efnið, en ekki fræðileg úttekt
á málinu, enda slíkt verkefni yfirgripsmeira en svo, að því verði gerð
skil í stuttri framsögu eða á þeim tíma, sem til umráða hefur verið.
Þegar talað er um réttarstöðu sakbornings í þrengri merkingu, eiga
menn einkum við reglur um handtöku og gæsluvarðhald, sem allar
hvíla á 65. gr. stj.skr., svo og rétt sakbornings til lögfræðiaðstoðar
á meðan á slíku stendur. Sömuleiðis koma hér til skoðunar reglur um
athafnafrelsi í’éttargæslumanna og verjenda. Verður hér einkum staldr-
að við þessi atriði, en önnur atriði, er varða réttarstöðuna, svo sem
reglur um frjálsa sakborninga, hald, leit o.fl., látnar mæta afgangi,
enda hafa undanfarnar umræður ekki snúist um þau atriði að marki.
Hafa verður í huga, að rannsókn opinbers máls snýst fyrst og fremst
um það að afla gagna um sekt sökunauts og önnur atvik, sem eru hon-
um í óhag. Jafnframt á hún að vera alhliða og óhlutdræg, þannig að
kanna ber allt, sem sökunaut kann að vera til hagræðis. Þjóðfélagið
hlýtur að leggja sig fram um að stemma stigu við andþjóðfélagslegri
starfsemi og greiða fyrir að brot verði upplýst. Því hljóta rannsókn-
arhagsmunir hins opinbera að vega hér þungt, og þjóðfélagið hefur
því veitt rannsóknaraðilum ýmis mikilsverð úrræði til að fást við brota-
menn, enda erfitt fyrir rannsóknarmenn að berjast við þá með aðra
76