Tímarit lögfræðinga - 01.08.1979, Blaðsíða 35

það, sem hann er grunaður um, og jafnframt á það, að þögn hans
kunni að vera skýrð honum í óhag“. Því er ekki að neita, að ákvæði
þetta kann að vera tvíeggjað fyrir sakborning. Honum er að vísu
óskylt að svara, en jafnframt raunverulega bent á, að þögnin skapi
líkur gegn honum eða geri hann tortryggilegan, enda mun reynslan
vera sú, að það er sárasjaldan, sem menn neita að svara spurningum.
Neitun á að svara spurningum dómara mundi sennilega vega hér
þyngra en að neita að svara spurningu lögreglumanns, og við dóma-
samningu kæmist dómari ekki hjá að taka meira tillit til annarra
gagna, en hann hefði ella gert, ef svör kærða eða ákærða lægju fyrir.
Spurning er hvaða réttaráhrif það hefur, ef þess er ekki gætt í upp-
hafi yfirheyrslu að benda sökuðum mönnum á réttinn til að neita að
svara. Rétt sýnist að meta þá yfirheyrslu sem ógerða,1' þótt hins vegar
megi bæta úr með endurtekningu, ef sakborningur kýs þá að svara.
I þessu sambandi er rétt að staldra við og hugleiða, hvort löggæslu-
mönnum sé þessi regla almennt kunn og henni beitt. Samkvæmt skýrsl-
um rannsóknarlögreglunnar í Reykjavík hér áður fyrr, ríkisrannsókn-
arlögréglunnar og sérstakra rannsóknardeilda hjá öðrum lögreglu-
stjóraembættum virðist þetta vera í góðu lagi. Ef hins vegar athugaðar
eru almennar lögregluskýrslur um atvik, sem eiga sér stað, t.d. í um-
ferðinni, svo sem um ofhraða, ölvunarakstur o.fl., verður ekki af þeim
sjálfum séð, að þessu ákvæði sé beitt, þótt kærðum mönnum sé í þeim
eignuð ákveðin ummæli um brot þau, sem þeir eru sakaðir um. Einnig
mætti benda á, að í svokölluðum varðstjóraskýrslum, sem ætíð eru
teknar af mönnum vegna gruns um ölvunarakstur, er þess ekki getið,
að ákvæðis sé gætt. Þó eru þær að hluta til formlegar yfirheyrslu-
skýrslur, sem fyrrgreindu skýrslurnar eru ekki. Enn má geta þess,
að mönnum, sem færa á á lögreglustöðina, virðist ekki tilkynnt form-
lega, að þeir séu handteknir, eins og sjá má t.d. á dönskum lögreglu-
skýrslum, sem lagðar hafa verið fram í málum hér. Enn má spyrja,
hvort sérstökum löggæslumönnum. t.d. starfsmönnum Landhelgis-
gæslunnar, sé fyrirlagt að gæta þessa ákvæðis. Ég minnist a.m.k.
eins máls, þar sem verjandi skipstjóra í fiskveiðibrotsmáli kvartaði
undan því, að ákvæðis þessa væri ekki gætt. Mér er ljóst, að það kann
að vera of mikill ,,formalismi“ að krefjast þess, að lögreglumaður,
sem hefur afskipti af manni í umferðinni, gæti ákvæðisins, þótt hann
1) Sbr. nú hæstaréttardóm frá 19. júní 1979 um áhrif þess, ef ekki er gætt ákvæða
89. gr. laganna um undanþæg vitni.
81