Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Page 19

á undanförnum áratugum. Engin tök eru á að rekja þá þróun í stuttu máli, en hún hefur
öll stefnt að því að auka rétt þeirra, sem bíða tjón í umferðaróhöppum, einkum þeirra,
sem slasast. Meðal nýmæla, sem hér skipta máli, er lögboðin slysatrygging í Finnlandi,
Noregi og Svíþjóð, aukinn bótaréttur ökumanna í sumum ríkjanna og jrað, að farþegar,
sem ekki greiða fyrir far sitt, njóta f þessum ríkjum nú yfirleitt sama bótaréttar og far-
þegar, sem fluttir eru gegn gjaldi. Þá má nefna það sjónarmið, að ekki beri að taka tillit
til minni háttar sakar tjónþola, þegar bótaréttur lians livílir á hlutlægri eða annarri víð-
tækri skaðabótareglu. Reyndar hefur bótareglum vegna vinnuslysa sums staðar verið breytt
til hagsbóta fyrir launþega, einkum í Svíþjóð, en þrátt fyrir það hafa umferðarslys enn
þá sérstöðu á Norðurlöndum (þar á meðal hér á landi), að tjónþolar á þeim vettvangi eru
yfirleitt betur settir en aðrir. Lokaákvæði 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga og aðrar hliðstæðar
lagareglur í Skandinavfu stuðla að því að auka sérstöðu umferðarslysa í skaðabótarétti.
Sá gi'undvallarmunur er á vinnuslysum, sem hljótast af skorti á
öryggisbúnaði, og umferðarslysum þeirra, er slasast án beltis eða
hjálms, að skaðabótaréttur í fyrrnefndum tilvikum byggist oft aðeins
á því, að vinnuveitandi eða maður, sem hann ber ábyrgð á, vanrækir
að fá starfsmönnum slíkan búnað eða hefur ekki nægilegt eftirlit með
því, að hann sé notaður. 1 síðarnefndum tilvikum er yfirleitt ekki um
það að ræða, heldur er grundvöllur bótaskyldu eiganda eða stjórnanda
bifreiðar (ökutækis) nær alltaf mistök við akstur, bilun bifreiðar
o.þ.h. Frumorsök vinnuslyss af þessu tagi er því sjálfur skorturinn á
öryggisbúnaði, en umferðarslyss það, að bifreið rekst á annað öku-
tæki, veltur, fer út af vegi o.s.frv. Um umferðarslys má halda því fram,
að það að belti eða hjálmur var ekki notaður sé aukaatriði, þegar
ákveða skal, hver eða hverjir skuli bera fjárhagslegar afleiðingar
þeirrar atburðarásar, sem frumorsök umferðaróhappsins hleypti af
stað. I hinum málaflokknum verður kjarni málsins hins vegar sá að
meta, hvort rétt sé, að vinnuveitandi eða starfsmaður hans skuli bera
fjártjón, sem eingöngu verður rakið til þess, að eigi var hirt um að
nota nauðsynlegan öryggisbúnað, eða m.ö.o. að meta, hvernig rétt sé
að skipta tj ónsbyrðinni milli aðila.
Dæmigerð slysamál af þessu tagi eru nefnd í 1. og 2. kafla: Hrd. 1961, 793, Hrd. 1970,
97 og Hrd. 1976, 489. Hin vinnuslysin eru fleiri, þar sem skortur á hlífðarbúnaði er ein-
ungis eitt af sakaratriðum, t.d. Hrd. 1970, 3, Hrd. 1974, 905 og Hrd. 1977, 1244, en öll þessi
slys varða augnhlífar.
Utan efnis þessarar greinar er bótaskylda vegna vinnuslysa, sem rakin verða til þess að
vélar og tæki eru ekki búin lögmæltum hlífum til varnar slysum. í slíkum málum reynir
á svipuð atriði og þau, sem hér er fjallað um, sbr. t.d. Hrd. 1962, 536 (hlíf vantaði á roð-
flettingavél), Hrd. 1962, 823 (hlíf var ekki um vélarreimar í vélarrúmi fiskiskips), Hrd.
1968, 951 (drifhjólabúnaður á sláttuvél óvarinn) og Hrd. 1978, 593 (sagarblað í trésmíða-
vél var ekki búið öryggishlíf).
Er því ljóst, að rökin, sem liggja til grundvallar hinni sérstöku reglu
í 2. málsl. 3. mgr. 67. gr. umferðarlaga, réttlæta ekki, að hliðstæð regla
sé tekin upp um vinnuslys.
193