Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Page 20

Skal nú aftur vikið sérstaklega að nýmælinu í 2. málsl. 3. mgr. 67.
gr. umferðarlaga.
Frá því að íslenskir dómstólar fóru að skipta sök í skaðabótamálum
hafa þeir ekki verið bundnir af reglum í settum lögum um, hver atriði
og atvik skuli hafa áhrif, þegar þeir ákveða, hvort hegðun tjónþola eigi
að varða missi bótaréttar að einhverju eða öllu leyti. Ákvæðið í 2. málsl.
3. mgr. 67. gr. umferðarlaga bindur hendur dómara. Gegn sérákvæði
um belti og hjálma mælir m.a. það, að telja verður eðlilegt, að dóm-
stólar marki stefnuna um sakarskiptingu hér sem annars staðar. At-
vik að umferðarslysi geta verið þannig, að ástæða sé til að láta van-
rækslu á að g'æta reglna um umræddan öryggisbúnað hafa áhrif, þeg-
ar dæmt er um, í hve ríkum mæli hvor (hver) aðila um sig skuli bera
fjárhagslegt tjón, er af slysinu hlýst.
Sterkar raddir hafa komið fram gegn lögfestingu reglna um notk-
un öryggisbelta og hjálma við akstur. Er því haldið fram, að það sé
einkamál hvers og eins, hvort hann notar slíkan búnað eða ekki. Til
grundvallar lagaákvæðum um skyldu til að nota örýggisbúnað þennan
liggur andstæð skoðun. Löggjafinn virðist telja það vera í þágu al-
mannahagsmuna að nota búnaðinn, m.a. vegna þess að notkun hans
dragi úr tjóni, sem þjóðfélagið verður fyrir vegna missis starfskrafta.
Einnig hljótist mikið beint tjón fyrir ríkissjóð sökum útgjalda al-
mannatrýgginga til slasaðra manna og aðstandenda þeirra, svo og
annars kostnaðar af félagslegum aðgerðum. Loks bíði aðstandendur
slasaðra tjón, bæði félagslegt og andlegt.
Þrátt fyrir lagaskyldu til notkunar öryggisbúnaðar við akstur sæta
þeir engum viðurlögum, sem sinna ekki fyrirmælum um notkun örygg-
isbelta, hvorki refsingu, bótaviðurlögum né öðrum (sbr. 6. gr. laga nr.
55/1981, en þar segir, að eigi skuli refsa fyrir brot gegn ákvæðum um
öryggisbelti fyrr en lokið sé heildarendurskoðun umferðarlaga). Lög-
gjafinn hefur reynt að þræða meðalveg milli andstæðra skoðana. Þess
konar málamiðlun leiðir til mótsagna. Vissar athafnir eru lögboðnar,
en ekki er heimilt að fylgja lögunum eftir með valdi. Brot tjónþola
breytir ekki réttarstöðu hans að neinu leyti. Brot gegn fyrirmælum
umferðarlaga um notkun hlífðarhjálma varða hins vegar refsingu,
sbr. 80. gr. laganna.
1 lagafrumvarpi, sem leiddi til setningar laga nr. 55/1981, voru fyr-
irmæli um refsingu vegna vanrækslu á að nota öryggisbelti. Þessu var
breytt í meðferð frumv. á Alþingi í það horf sem nú er, þ.e. að refsi-
vert er að nota ekki hjálma við akstur, en refsilaust að brjóta hlið-
stæð ákvæði umferðarlaga um notkun örýggisbelta. Á Alþingi 1983-84
194