Tímarit lögfræðinga - 01.12.1984, Page 40

getur ýmist beitt þeim sjálfur eða fyrir tilstilli verjanda (réttar-
gæzlumanns) síns samkvæmt sérstöku umboði. Um kæruheimildir eru
ákvæði í 172. gr., sbr. 171. gr. oml. Sökunautur getur ekki áfrýjað máli
sínu í eigin nafni, heldur verður til að koma atbeini ríkissaksóknara,
sbr. 175. gr. oml. Áfrýjunarheimildir eru greindar í 175. gr. oml. Ríkis-
saksóknara er yfirleitt skylt að áfrýja sakfellingardómum, ýmist af
laganauðsyn eða eftir kröfu dómþola. Ákærði á aldrei kröfu til áfrýj-
unar sýknudóms, sbr. þó 11. tl. 172. gr. og 2. tl. 1. mgr. 175. gr. oml.
Brot framið fyrsta sinni skv. 1. tl. 2. mgr. 175. gr. táknar brot, sem
sökunautur hefur hlotið sinn fyrsta refsidóm fyrir eða gengizt undir
sektargreiðslu skv. 112. gr. oml. Sýknudómur telst ekki með, þótt hann
stafi af fyrningu sakar. Hafi maður verið sakfelldur, en refsing skil-
orðsbundin eða felld niður, er ákvæðið ekki talið eiga við, sbr. athuga-
semdir Einars Arnórssonar við 175. gr. oml. Er sú niðurstaða þó ekki
fyllilega í samræmi við orðalag ákvæðisins, „dæmd refsing“.
Þótt ekki sé skylt að áfrýja, af því að viðurlög dómþola fullnægja
ekki skilyrðum 2. mgr. 175. gr., er ríkissaksóknara ætíð heimilt að
áfrýja, ef hann telur ástæðu til, sbr. 179. gr. oml. Mati ríkissaksókn-
ara verður ekki hnekkt. Þótt Hæstiréttur telji áfrýjun gerða að ófyrir-
synju, verður máli ekki vísað frá dómi fyrir þá sök.
Lögráðamaður kemur í stað dómþola um ákvarðanir varðandi áfrýj-
un, ef hann er yngri en 18 ára eða sviptur sjálfræði, sbr. 3. mgr. 175.
gr. oml. I 4. mgr. 175. gr. er kveðið á um áfrýjunarrétt náinna venzla-
manna, ef dómþoli andast, áður en áfrýjun er ráðin. Sama mun gilda
um framhald máls, sem þegar hefur verið áfrýjað, sbr. athugasemdir
Einars Arnórssonar.
Sé máli áfrýjað að kröfu dómþola, verður refsing eða önnur viður-
lög á hendur honum ekki þyngd, nema ákæruvaldið hafi áfrýjað mál-
inu í þessu skyni af sinni hálfu, sbr. 176. gr. oml.
Við meðferð máls í Hæstarétti gilda sömu reglur og í héraði um
varnarheimildir sakbornings, svo sem til að vera viðstaddur dómþing,
kynna sér gögn málsins og taka til varna, eftir því sem við getur átt.
9) Um endurupptöku dæmdra mála eru ákvæði í XXIII. kafla oml.
Samkvæmt 192. gr. á dómfelldur maður kröfu á endurupptöku máls,
ef hann telur sig sýknan sakfelldan eða sakfelldan fyrir mun grófara
brot en það, sem hann framdi. Auk þessa eru í ákvæðinu nánari skil-
yrði um, að fram séu komin ný gögn eða að ætla megi, að refsidómur
byggist að einhverju leyti á falsgögnum eða stafi af refsiverðri hegðun
vitna eða annarra. Er lögð upplýsingaskylda á þá aðila, er vinna að
rannsókn og meðferð opinberra mála, sbr. 2. mgr. 192. gr. oml. Ákvæð-
214