Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Blaðsíða 15

að vera síðari hluti 2. tl. 1. mgr.) sé einkum ætlað að ná yfir, séu t.d.
þegar skip sé með bilaða vél eða hafi fengið veiðarfæri í skrúfuna og
komist þar af leiðandi ekki til hafnar af eigin rammleik en sé ekki í
yfirvofandi hættu, þ.e. veður og aðstæður séu þannig, að engin hætta
sé á, að skipið reki á land eða að því hlekkist á innan þess tíma, sem
auðvelt sé að fá hjálp. Ennfremur segir í athugasemdum með frv.,
að forsenda þessa sé, að bjargendur hafi ekki þurft að leggja sig í telj-
andi hættu við björgunina (Alþt. 1984 A, bls. 1044). Af síðastgreindum
orðum sýnist mega draga þá ályktun, að leggi bjargendur sig í telj-
andi hættu, beri að beita almennum reglum um ákvörðun björgunar-
launa, þ.e. ákvæðum 1. tl. 1. mgr. 165. gr. og upphafsákvæði 2. tl. (verð-
mæti hins bjargaða). Ekkert kemur þó fram um þetta í lagaákvæðinu
sjálfu.
1 athugasemdum með frv. eru ekki aðrar leiðbeiningar um, hvernig
marka beri gildissvið sérreglunnar. Eftir orðum laganna eru skilyrði
fyrir beitingu sérreglunnar tvö: (1) að hættan sé ekki yfirvofandi og
(2) að skip komist eigi til hafnar fyrir eigin vélarafli. Vandi dómstóla
verður væntanléga sá að skýra hugtakið yfirvofandi hætta í 2. tl. 1.
mgr. 165. gr. Skal engu spáð um, hvernig það verður gert.
Vakin skal athygli á því, að orðið „yfirvofandi“ virðist bæði í laga-
textanum og athugasemdum með frv. notað í merkingunni „bráð“ hætta
eins og það hugtak er skýrt í Sjórétti Ólafs Lárussonar. I almennu
máli er ekki ýkja mikill munur á merkingu orðanna yfirvofandi og
bráður og í lagamáli hefur ekki ætíð verið greint skýrt á milli þeirra,
sbr. 4. kafla hér að framan.
5.4. Rök fyrir sérreglunni
Með tillögu til þingsályktunar þeirrar, sem rakin er í 2. kafla hér að
framan, fylgdi greinargerð (Alþt. 1980-81 A, bls. 1728). 1 henni segir
m.a„ að ákvæði siglingalága um greiðslur vegna björgunar séu á marg-
an hátt úrelt orðin, enda margra áratuga gömul. Þau leiði oft til þess,
að skipstjórnarmenn þurfi að hugsa sig um oftar en einu sinni, áður
en beðið sé um aðstoð. Hin peningalegu sjónarmið, sem í málin blandist
að óbreyttum lögum, séu mjög hvimleið. Þá segir, að allt aðrar og nú-
tímalegi’i reglur gildi um greiðslur fyrir veitta hjálp, þegar skip, tryggt
eða endurtryggt hjá Samábyrgð Islands á fiskiskipum, bjargi öðru.
Loks segir, að nauðsynlegt sé, að strax fari fram endurskoðun á hin-
um forneskjulegu ákvæðum siglingalaga um greiðslur fyrir björgun.
Þetta er ekki það fyrsta, sem heyrist á Alþingi um endurskoðun
björgunarreglna. M.a. fluttu tveir alþingismenn á árunum 1969 og 1970
161