Tímarit lögfræðinga - 01.11.1986, Qupperneq 25

ógildingar eða breytingar á samningum þeim, sem 54. gr. 1. nr. 60/
1972 tekur til. 1 1. mgr. 54. gr. 1. nr. 60/1972 segir, að unnt sé með
dómi að lýsa samning milli hjóna um fjárskipti, framfærsluskyldu eða
önnur skilnaðarkjör vegna skilnaðar óskuldbindandi, ef hann var ber-
sýnilega ósanngjarn á þeim tíma, sem til hans var stofnað. Málshöfðun-
arfrestur er 1 ár frá fullnaðardómi til skilnaðar eða frá útgáfu leyfis-
bréfs, nema þess sé freistað að ógilda samning með stoð í almennum
reglum urn fjármunaréttarsamninga, þá gildir ársfresturinn ekki, sbr.
2. og 3. mgr. 54. gr. Aðstaðan er því sú samkvæmt 54. gr., að samn-
ingur þarf að hafa verið bersýnilega ósanngjarn á því tímamarki, sem
til hans var stofnað, til þess að unnt sé að ógilda hann. Samkvæmt 3.
mgr. 54. gr. má beita réglum fjármunaréttar, þar með reglum laga nr.
7/1936, til að hnekkja samningi, og þá væntanlega einnig þótt hann
hafi ekki verið bersýnilega ósanngjarn, þegar til hans var stofnað, en
sé síðar, t.d. vegna brostinna forsendna eða af öðrum ástæðum, óskuld-
bindandi. Við setningu laga nr. 60/1972 var ógildingarregla 1. mgr. 54.
gr. laganna að líkindum víðtækari en ógildingarreglur laga nr. 7/1936.
Eftir setningu laga nr. 11/1986, sem breyttu III. kafla laga nr. 7/1936,
er hins vegar að finna víðtækari ógildingarreglu í III. kafla þeirra en
í 54. gr. laga 60/1972. Spurningin er því sú, hvort breytingin á lög-
um nr. 7/1936 eigi að hafa áhrif á skilyrði þau til ógildingar, sem til-
greind eru í 1. mgr. 54. gr. laga nr. 60/1972.
I dómi í UFR 1982, bls. 700 (V.L.) er því almennt slegið föstu, að
36. gr. dönsku samningalaganna, sem er sambærileg hinni nýju ógild-
ingarreglu 36. gr. íslenzku samningalaganna verði ekki beitt til að ó-
gilda samninga, sem 1. mgr. 58. gr. dönsku hjúskaparlaganna tekur
til, en hún svarar til 1. mgr. 54. gr. laga nr. 60/1972. Með öðrum orð-
um, áfram verði að gera þær kröfur, að samningur hafi verið bersýni-
lega ósanngjarn, er til hans var stofnað, til þess að unnt sé að lýsa
hann óskuldbindandi.
Á þessa dómsniðurstöðu hefur mikið verið deilt.8 9) Verður að telja,
að flestir hallist að því, að beita megi viðmiðun 36. gr. laga nr. 7/1936
um tilvik þau, sem 1. mgr. 54. gr. laga 60/1972 tekur til.°) Það sam-
rýmist líka því almenna viðhorfi, að möguleiki til að ógilda samninga
á sviði sifjaréttar eigi að vera rýmri en í fjármunarétti og að meira
eigi að leggja upp úr raunverulegum vilja samningsaðilja en svo-
8) Sbr. J0rgen N0rgaard í UFR 1983 B, bls. 106-107.
9) Sjá t.d. Peter Vesterdorf i Familieret, bls. 464-465 og sami ásamt Palle Bo Madsen i
UFR 1979 B, bls. 230-233 og J0rgen N0rgaard í UFR 1983 B, bls. 106-107.
171